بیوگرافی کامل سیمین دانشور، اولین نویسنده زن ایرانی به همراه عکس های وی را در ادامه گردآوری کردهایم. روحش شاد و یادش گرامی.
سیمین دانشور نخستین زن ایرانی بود که به صورتی حرفهای در زبان فارسی داستان نوشت. دکتر سیمین دانشور در سال 1327 توانست اولین مجموعه داستانهای کوتاهش را با عنوان «آتش خاموش» منتشر کند. سیمین دانشور و جلال آلاحمد در سال 1329 با یکدیگر ازدواج کردند.
سیمین دانشور نویسنده و مترجم ایرانی و همسر جلال آلاحمد بود و در اکثر فعالیت های فرهنگی و اجتماعی همسرش حضور و همکاری داشت. سیمین دانشور نخستین زن ایرانی بود که به صورتی حرفهای در زبان فارسی داستان نوشت.
مهمترین اثر سیمین دانشور رمان سووشون است که نثری ساده دارد و به ۱۷ زبان ترجمه شده است سووشون از جمله پرفروشترین آثار ادبیات داستانی در ایران به شمار میرود. سیمین دانشور همچنین عضو و نخستین رئیس کانون نویسندگان ایران بود.
سیمین دانشور در 8 اردیبهشت 1300 در شیراز به دنیا آمد. پدرش دکتر محمدعلی دانشور (احیاءالسلطنه) همان کسی است که سیمین دانشور در رمان «سووشون» از او به نام دکتر عبدالله خان یاد میکند؛ احیاءالسلطنه مردی با فرهنگ و ادب بود و عضو گروه حافظیون که شبهای جمعه بر سر مزار حافظ جمع میشدند و یاد حافظ را زنده میداشتند. مادر سیمین دانشور قمرالسلطنه حکمت نام داشت. بانوی شاعر و هنرمند که نقاشی را به فرزندانش میآموخت و مدتی هم مدیر هنرستان دخترانه هنرهای شیراز بود سیمین سه برادر و دو خواهر داشت و در خانوادهای اهل ذوق و هنر پرورش یافت.
سیمین دانشور، این بانوی داستانسرا از کودکی با ادبیات و هنر توسط مادر و پدرش آشنا شد و دوران ابتدایی و متوسط را در مدرسه انگلیسی «مهرآئین» به تحصیل پرداخت و در امتحانات نهایی شاگرد اول سراسر کشور شد. سیمین سپس به تهران آمد و در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به تحصیل مشغول شد و در مدرسهای آمریکایی در تهران اقامت گزید.
پدر سیمین دانشور در سال 1320 زمانی که سیمین موفق به اخذ مدرک لیسانس شده بود، درگذشت و با وجود درآمد مکفی پدر و ثروت مادرش برای مدتی مجبور به کار کردن شد. از جمله کارهایی که سیمین دانشور به آن اشتغال داشت، معاونت اداره تبلیغات خارجی و همچنین نوشتن مقاله برای روزنامه ایران آن زمان با نام مستعار «شیرازی بینام» بود و برای مدت کوتاهی نیز در رادیو تهران مشغول بود.
سیمین دانشور در واقع اولین زنی است که داستان نویس بودن را به صورت حرفهای پیش گرفت
دکتر سیمین دانشور در سال 1327 توانست اولین مجموعه داستانهای کوتاهش را با عنوان «آتش خاموش» منتشر کند که برخی از داستانهای این مجموعه 16 قسمتی، قبلا در روزنامه کیهان، مجله بانو و امید چاپ شده بود.
سیمین دانشور در واقع اولین زنی است که داستان نویس بودن را به صورت حرفهای پیش گرفت. البته قبل از دانشور هم افرادی بودند، مانند امینه پاکروان که البته به فرانسه مینوشت، ولی فارسی را خوب نمیدانست، اما در هر حال سیمین دانشور را اولین زن نویسنده ایرانی میدانند. سیمین دانشور در دورهای داستاننویسی را آغاز میکند که حضور زن به عنوان نویسنده خرق عادت بود؛ کاری را که فروغ فرخزاد در شعر انجام میدهد، دانشور در داستان ترسیم میکند.
سیمین دانشور اولین اثر خود، «آتش خاموش» را در 22 سالگی نوشت و در 27 سالگی چاپ کرد؛ البته این داستان مشق اول او بود. سیمین دانشور وقتی که آن را به صادق هدایت نشان داد و نظرش را خواست به او گفت «اگر من به تو بگویم چطور بنویس و چکار کن دیگر خودت نخواهی بود، بنابراین بگذار دشنامها و سیلیها را بخوری تا راه بیفتی» و (دانشور) ادامه میدهد. البته خود سیمین دانشور علاقه چندانی به اولین اثرش نداشت و معتقد بود این مجموعه به مقتضای سنش بسیار رمانتیک است و هرگز اجازه چاپ مجدد آن را نداد.
ازدواج سیمین دانشور با جلال آل احمد
سیمین دانشور در آخر بهار سال 1327 پس از انتشار «آتش خاموش» در مسیر بازگشت از شیراز به تهران با جلال آلاحمد آشنا شد. این تاریخ نقطه عطفی در زندگی سیمین دانشور محسوب میشود؛ زیرا جلال آلاحمد نیز از نویسندگان بنام دوره است که اولاً با بزرگان این عرصه آمد و شد دارد، ثانیاً ذاتاً نویسندهپرور است.
سیمین دانشور در سال 1329 با جلال آلاحمد ازدواج کرد
سیمین دانشور در سال 1328 موفق به اخذ مدرک دکتری ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد و رساله زیبایی شناسی «علم الجمال و جمال» را که در رابطه با ادبیات قرن هفتم است، به رشته تحریر درآورد. به مدت 5 سال با متقدان بزرگی چون فاطمه سیاح، بهمینار، ملکی و فروزانفر کار کرد.
سیمین دانشور در سال 1329 با جلال آلاحمد ازدواج کرد. البته این ازدواج مخالفتهایی را از جانب خانواده جلال آل احمد به همراه داشت؛ پدر جلال در روز عقدکنان مراسم را ترک کرد و به قم بازگشت و تا 10 سال بعد از آن، پای به خانه جلال نگذاشت. سیمین دانشور تا سال 1348 که جلال به طور ناگهانی در اسالم گیلان نقاب خاک بر چهره پوشید، با وی همراه بود.
در سال 1331 (1951 میلادی) دکتر سیمین دانشور با استفاده از بورس تحصیلی فولبریت به ایالات متحده آمریکا رفت و به مدت دو سال در رشته زیباشناسی در دانشگاه استنفورد مشغول به تحصیل شد و نزد والاس استنگر داستاننویسی و نزد فیل پریک نمایشنامه نویسی آموخت.
در این مدت داستانهای کوتاه دانشور به انگلیسی در مجله ادبی پاسیفیک اسیکتاتور و کتاب داستانهای استنفورد به چاپ رسید. سیمین دانشور در آمریکا تکنیک، فضاسازی، مکان و محیط داستانی را آموخت و در واقع از مدرنترین شیوههای روایی داستان آگاه شد. دانشور وقتی از آمریکا برگشت، «شهری چون بهشت» را نوشت که دهها قدم از آثار قبلیاش جلوتر بود.
سیمین دانشور، با آنکه اهل شیراز بود، اما به دلیل سالها حضور و زندگی در تهران به یکی از نمادهای فرهنگی این شهر تبدیل شد. دانشور در بسیاری از آثار خود راوی فضای شهر تهران میشود و این شهر به خصوص در آثار بعد از «سووشون» جزء لاینفک ساختار داستانی وی شد.
سیمین دانشور در مصاحبهای خود را برخلاف همسرش (جلال آل احمد)، اهل سیاست به حساب نمیآورد: «من همیشه سیمین دانشور باقی ماندم، هیچ گاه سیمین آل احمد نشدم و اصلاً هم با طرز فکر جلال موافق نبودم و نیستم. من با نوسان موافق هستم و هرگز سیاسی نبودم. هدف سیاست رسیدن به قدرت است و آدم خاص و جاه طلبی میخواهد. من آدمی هستم به کلی غیرسیاسی»
به طور کلی سیمین دانشور در آثار خود به مشکل هویت و جایگاه زن ایرانی در مرحلهای از تغییر و تحول اجتماعی میپردازد و تلاش زنان برای خودیابی را با انتقاد از جامعهای ـ که دنیای زنان ناشناختهتر از دنیای مردان است ـ مورد بررسی قرار میدهد.
مهمترین اثر سیمین دانشور رمان سووشون است که نثری ساده دارد
رمان «جزیره سرگردانی» که وقایع آن از نزدیکیهای پاگیری انقلاب اسلامی در کشور آغاز و تا بحبوحه انقلاب ادامه مییابد، جزء آخرین آثار داستانی منتشره از سیمین دانشور ، این بانوی کهنسال نویسنده است که در شمارگان بالایی به چاپ رسیده و مورد توجه محافل و منتقدان ادبی واقع شده است.
سیمین دانشور پس از یک دوره بیماری آنفلوآنزا، عصر روز ۱۸ اسفند ۱۳۹۰ برابر با ۸ مارس ۲۰۱۲ در ۹۰ سالگی در خانهاش در شهر تهران درگذشت.
• مجموعه داستانهای سیمین دانشور
– آتش خاموش، اردیبهشت ۱۳۲۷
– شهری چون بهشت، دی ۱۳۴۰
– به کی سلام کنم؟، خرداد ۱۳۵۹
– از پرندههای مهاجر بپرس، ۱۳۷۶
• رمانهای سیمین دانشور
– سَووشون معروفترین اثر دانشور در تیر ۱۳۴۸
– جزیرهٔ سرگردانی، ۱۳۷۲
– ساربانْ سرگردان، ۱۳۸۰
-کوه سرگردان
• ترجمههای سیمین دانشور
-سرباز شکلاتی، نوشتهٔ برنارد شاو، ۱۳۲۸
-دشمنان، نوشتهٔ آنتون چخوف، ۱۳۲۸
-بنال وطن، نوشتهٔ آلن پیتون، ۱۳۵۱
-داغ ننگ، نوشتهٔ ناتانیل هاثورن
-باغ آلبالو نوشتهٔ آنتوان چخوف، ۱۳۸۱
-ماه عسل آفتابی (مجموعه داستان)، نوشتهٔ ریونوسوکه آکوتاگاوا و…
• آثار غیرداستانی سیمین دانشور
– غروب جلال، انتشارات رواق، ۱۳۶۰
– شاهکارهای فرش ایران
– راهنمای صنایع ایران
– ذن بودیسم
سیمین دانشور، اولین نویسنده زن در ادبیات مدرن ایران اسـت کـه با نگارش سووشون بـه شهرت فوقالعادهاي رسید.از پرفروش ترین آثار او می توان بـه رمان سووشون اشاره کرد کـه بـه 15 زبان مختلف ترجمه شده اسـت، سیمین دانشور بـه داشتن نثری ساده و روان شناخته میشود. این مترجم شناخته شده بـه زبان انگلیسی تسلط فراوانی داشته اسـت.
سیمسن دانشور دارای دکترای ادبیات و علوم انسانی و عضو هیأت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران با رتبه علمی استاد تمام اسـت. این استاد برجسته زبان و ادبیات پارسی درسال ۱۳۵۸ باز نشست شده اسـت.
سیمین دانشور در 8 اردیبهشت سال 1300 در شهر شیراز بـه دنیا آمد. او درخانوادهاي کـه بـه طبقه ممتاز اجتماعی تعلق داشتند بـه دنیا آمد. مادرش قمر السلطنه حکمت، نقاشی ماهر و مدیر یک هنرستان و پدرش محمدعلی دانشور، دکتری مشهور و سر شناسی بود.
سیمین دوره دبستان خودرا در مدرسه ممتاز مهرآیین گذراند، او از همان کودکی بـه ادبیات و داستان علاقه زیادی داشت و خیلی زود با آثار کلاسیک پارسی و اشعار حافظ و سعدی آشنا شد. سیمین علاقه زیادی بـه سفرنامه ناصرخسرو و تاریخ بیهقی داشت. از سوی دیگر پدر سیمین با صاحبان دو کتابفروشی معتبر شیراز دوستی قدیمی داشت و انها کتابهاي تازه چاپشدهشان را بـه محمدعلی دانشور هدیه میدادند.
اولین مقاله سیمین، «زمستان بیشباهت بـه زندگی ما نیست» نام دارد کـه در 16 سالگی او نوشته شده اسـت.
در 18 سالگی سیمین دانشور در رشته زبان و ادبیات پارسی در دانشگاه تهران شروع بـه تحصیل کرد.سیمین در دانشگاه تهران شاگرد استادانی نظیر ملک الشعرای بهار، علی اصغر حکمت، نصرالله فلسفی، احمد بهمنیار و لطفعلی صورتگر بود.
او در 28 سالگی با مدرک دکترای ادبیات پارسی از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد. رساله او علم الجمال و جلال در ادبیات پارسی تا قرن هفتم نام داشت، استاد راهنمای اولیه او فاطمه سیاح بود اما بـه علت فوت نابهنگام او، بدیع الزمان فروزانفر جایگزینش شد. سیمین دراین دوران، کتاب سرباز شکلاتی، اثر جرج برنارد شاو را ترجمه کرد.
پدر سیمین در 20 سالگی او فوت کرد و بـه همین دلیل مادرش از شیراز بـه تهران آمد، باوجود وضع مالی مساعد خانواده، سیمین تصمیم گرفت کـه کار کند. او در همان سال بـه عنوان معاون اداره تبلیغات خارجی در رادیو تهران استخدام شد، احمد شاملو و علی اکبر کسمایی از همکاران رادیویی او بودند.
سیمین احساس کرد کـه اینکار با روحیاتش سازگار نیست و دو سال بعد از رادیو استعفا داد و با اسم مستعار شیرازی بی نام بـه نوشتن مقاله و ترجمه برای نشریات مختلف مشغول گردید. مرتضی کیوان از او خواست تا یادداشتها و داستانهاي پراکندهاش را جمعآوری کند.
در27 سالگی او اولین کتاب خودرا شامل 16 داستان کوتاه بود بـه نام آتش خاموش منتشر کرد. آتش خاموش اولین مجموعه داستانیاي بود کـه بـه قلم یک نویسنده زن ایرانی منتشر میشد.
سمین دانشور درسال 1327؛ در اتوبوسی کـه از تهران راهی شیراز بود با جلال آل احمد روبهرو شد. گفتوگو و ملاقاتهاي ان ها بیشتر شد و نهایتا انها درسال 1328 با یکدیگر ازدواج کردند. جلال آل احمد نویسنده و اندیشمندی شناخته شده بود. پدر جلال بـه این وصلت رضایت نداشت چون جلال آل احمد خانوادهاي مذهبی تعلق داشت اما خانواده سیمین مرفهتر و مدرنتر از خانواده جلال بودند. و روز عقد نیز در مراسمشان شرکت نکرد. یکی از مهمانان این ازدواج صادق هدایت بود. او با سیمین و احمد دوستانی صمیمی بود.
سیمین دانشور در شهریور سال 1331 بورس تحصیلی دانشگاه استنفورد کشور آمریکا را از طریق موسسه فولبرایت دریافت می کند و بـه ایالات متحده برای تحصیل در رشته زیباییشناسی میرود. او در دانشگاه استنفورد نزد والاس استگنز، داستاننویسی را میآموزد و بـه گفته خودش در نوشتن داستان تحت تاثیر سبک نوشتای والاس قرار گرفته اسـت.وی دراین دانشگاه نزد والاس استنگر داستاننویسی و نزد فیل پریک نمایشنامهنویسی آموخت.
دراین سفر جلال بـه همراه همسرش نمیرود. نامههاي رد و بدل شده در کتابی بـه نام نامههاي سیمین دانشور و جلال آل احمد بـه وسیله انتشارات نیلوفر چاپ میشد. سیمین در هنگام تحصیلش در دانشگاه استنفورد علاوه بر نوشتن دو داستان کوتاه بـه زبان انگلیسی، کتابهایي نظیر باغ آلبالو، رمان بئاتریس اثر آرتور شنیتسلر، دشمنان چخوف و رمز موفق زیستن نوشته دیل کارنگی را بـه پارسی ترجمه میکند. او سه سال پس از تحصیل در دانشگاه استنفورد بـه ایران بازمیگردد.
سیمین پس از بازگشت بـه ایران بلافاصله بـه کار تدریس در دانشگاه تهران مشغول میشود اما بـه دلیل فشارهای ساواک بـه عنوان هیات علمی استخدام نمیشود.. علاوه بر این او در مدارس گوناگونی نیز بـه عنوان معلم بـه دانشآموزان درس میدهد. سیمین بـه مدت 20 سال در دانشگاه بـه درس دادن ادامه میدهد.
از دیگر فعالیتهاي سیمین دانشور پذیرش مدیریت نشریه نقش و نگار را میپذیرد. ودر این مدت کمدی الهی سارویان، همراه آفتاب و داغ ننگ ناتانیل را بـه پارسی ترجمه میکند. درسال 1340 دومین مجموعه داستان سیمین کـه شهری چون بهشت نام دارد، منتشر میشود. این مجموعه شامل ده داستان کوتاه اسـت.
عمده فعالیتهاي سیمین دانشور از از سال 1340 تا سال 1347 بـه شرکت در همایشها و تدریس در دانشگاه می وان اشاره کرد.
درسال 1347 کانون نویسندگان ایران بـه طور رسمی فعالیتش را آغاز میکند. این کانون از نویسندگانی دگراندیش تشکیل شده اسـت. در هیات موسس ان نامهاي هوشنگ گلشیری، رضا براهنی، جلال آل احمد و سیمین دانشور بـه چشم می خورند. نویسندگان با تاسیس این نهاد صنفی بـه دنبال ان هستند تا بتوانند در برابر فشارها و سانسور و سرکوب ساواک بایستند.
رمان سووشون درسال 1348 نوشته شد کـه یکی از خواندنیترین آثار دانشور ودر واقع شاهکار ادبی وی اسـت. دانشور این اثر رابا الهام از یک سنت کهن نوشته کـه دربرگیرنده نمادهای مظلومیت، مبارزه، شهادت و خونخواهی اسـت. این اثر ماندگار همان گونه پس از 50 سال تجدید چاپ میشود و تعداد زیادی از ادیبان و مورخان بر این باور هستند کـه کتابی تأثیرگذار در شکل گیری مبارزات ان زمان بوده اسـت. این اثر مهارت این نویسنده را نشان میدهد بـه گونهاي کـه تا کنون بـه بیش از ۱۵زبان دنیا ترجمه شده اسـت و از جمله پرفروشترین و مشهور ترین آثار ادبیات داستانی در ایران محسوب میشود.
دو ماه پس از انتشار کتاب سووشون مرگ جلال رخ میدهد و زندگی بیست ساله سیمین و جلال آل احمد با مرگ نا بـه هنگام او بـه اتمام میرسد.
سیمین 13 سال پس از فوت همسرش درسال 1361 کتابی بـه نام غروب جلال را منتشر میکند. بخش اول کتاب شوهرم جلال نام دارد. او اینبخش را درسال 1341 ودر زمان حیات همسرش نوشته اسـت ودر ان بـه جنبههاي مختلف زندگی جلال میپردازد. بخش دوم این کتاب روایتگر روز درگذشت جلال از زبان سیمین اسـت.
داستان سووشون در زمان جنگ جهانی دوم میگذرد. شخصیت اصلی داستان زنی بـه نام زری اسـت و داستان از نظرگاه او در شیراز گفته میشود دراین اثر نویسنده در حالی کـه خط داستانی پرماجرای خودرا پیش میبرد، اوضاع منطقه فارس را نیز دراین برهه زمانی توصیف می کند. بسیاری این رمان را شروع کننده فصلی جدید در داستاننویسی ایران میدانند. این داستان ساختار کاملی دارد و می تواند یک معیار قابلاعتماد برای آزمودن رمانهاي دیگر از لحاظ استحکامِ ساختار باشد.
نام این رمان گذشته اي تاریخی دارد، برپایه روایات ملی و افسانهاي در ایران برای یادکرد قتل سیاوش کـه از شخصیتهاي شاهنامه اسـت. آنا وانزن، ایرانشناس و مؤلف و مترجم ایتالیایی، رمان سووشون را در عرض ۶ ماه بـه ایتالیایی برگردانده اسـت. این رمان در نمایشگاه کتاب میلان رونمایی شد.
آثار سیمین دانشور را می توان بـه چند دسته میتوان طبقه بندی کرد.
مجموعه داستانهاي انتخاب، آتش خاموش، شهری چون بهشت، بـه کی درود کنم، برو بـه شاه بگو و پرندههاي مهاجر.
سووشون، جزیره سرگردانی، کوه سرگردان، ساربان سرگردان.
ترجمه سرباز شکلاتی نوشته برنارد شاو، ترجمه بنال میهن آلن پیتون، ترجمه کتاب دشمنان آنتوان چخوف، ماه عسل آفتابی ریونوسوکه و داغ ننگ از ناتانیل هاثورن.
غروب جلال، نامههاي سیمین و جلال، شاهکارهای فرش ایران، ذن بودیسم، راهنمای صنایع ایران، مبانی آستتیک.
بـه گفته ي این گزارش سیمین دانشور نگارش این رمان را قبل از تیر ۱۳۸۶ یعنی قبل از بیماری تمام کردهاسـت. اما بعد از التیام نسبی دانشور در پاییز همان سال، ناشر می فهمد کـه رمان کوه سرگردان ناپدید شدهاسـت. انتشارات خوارزمی دو سال تلاش کرده بود خبر مفقود شدن این رمان را مخفی کند.
مجله ادبی ـ هنری نافه در گزارش خود گفتهاسـت این رمان میتوانست قبل از مرگ علیرضا حیدری، مدیر انتشارات خوارزمی منتشر شود. اما موضوع رمان و حساسیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت بـه ان و همچنین محافظهکاری مدیران انتشارات خوارزمی از علل تأخیر در انتشار ان بودهاسـت.
در ۳۰ تیر ماه ۱۳۸۶ دانشور بـه علت مشکلات زیاد تنفسی در بیمارستان پارس بستری شد و شایع شد کـه او فوت شده اسـت اما این خبر تکذیب شد، او در ۲۲ مرداد ماه ۱۳۸۶ با تشخیص تیم دکتری از بیمارستان پارس مرخص شد.
سیمین دانشور پس از یک دوره بیماری آنفلوانزا، عصر روز ۱۸ اسفند ۱۳۹۰ برابر با ۸ مارس ۲۰۱۲ در ۹۰ سالگی در خانهاش در شهر تهران درگذشت.
پیکر سیمین دانشور در قطعه هنرمندان در بهشت زهرا بـه خاک سپرده شده اسـت. مقبره او در قطعه ۸۸؛ ردیف ۱۵۰ بـه عدد ۳۱ قرار دارد.
سیمین دانشور نویسنده و مترجم مشهور ایرانی، اولین نویسنده مدرن ایرانی بود او متولد شیراز و همسر جلال آل احمد بود. یکی از مشهور ترین آثار او کـه بـه چندین زبان مشهور دنیا ترجمه شد سووشون بود. او پس از 90 سال زندگی پر از فعالیت و موفقیت در بستر بیماری درگذشت.