در این مطلب از سایت فراناز از سیر تا پیاز اثرات جادویی موسیقی و آهنگ بر روی گیاهان را مرور خواهیم کرد. آیا گیاهان احساسات دارند؟ آیا گیاهان میشنوند؟ تحقیقات ثابت کردهاند که موسیقی میتواند در روند رشد گیاهان تأثیرگذار باشد!
آزمایشات نشان داده که گیاهانی که با شرایط یکسان نگهداری و آبیاری شدهاند، وقتی برای یکی از آنان موسیقی پخش شده رشد سریعتری داشته و از مورد دیگری که در شرایط عادی رشد یافته طراوت و شادابی بیشتری داشتهاند. موسیقی در صورت درست انتخاب شدن میتواند تأثیر قابل توجهی روی سرعت رشد گیاهان داشته باشد.
از زمانهاى بسيار قديم، پزشکان به اين حقيقت آشنا بودند که صداى موسيقى در شفاى پارهاى امراض بهخصوص بيمارىهاى روانى اعجاز مىکند. رشد گياهان را سرعت مىبخشد و در حيوانات و انسانهائى که در معرض انواع صداها قرار مىگيرند و تغييرات و تحولات کاملاً محسوسى پديد مىآورد و اينک براساس دانش جديد، همهٔ اين پديدهها نشانگر آن است که امواج صدا حامل نوعى انرژى هستند که عميقاً بر روى سلولها اثر مثبت يا منفي، باقى مىگذارند.
در مصر قديم، صدا بهعنوان يکى از ابزارهاى اصلى براى درمان پارهاى بيمارىهاى بهکار مىرفت. يونانيان، ايرانيان، هندىها، سرخپوستان آمريکا و بسيارى از قبايل بدوى از اين سيستم معالجه سود مىگرفتند.
فيثاغورث حکيم يوناني، در آموزشهاى خود، از صدا بهعنوان يک نيروى خلاق نام مىبرد که ارتعاشات آن هم جنبهٔ مادى و فيزيکى و هم اثرات معنوى دارد. او مدعى بود که اين علم را در انجمنهاى سرى مصر فرا گرفته است.
بنابراين مقدمه، اگر در مصر قديم به خواص و آثار مرتبط بر صدا تا اين حد آشنائى داشتند کاملاً منطقى بهنظر مىرسد که جنبههاى آکوستيک معمارى (بخشى از علم فيزيک که به مطالعهٔ اصوات و امواج صوتى مىپردازد، امکانات يک مکان از نظر پخش امواج صوتى را آکوستيک مىگويند.) را در ساختمان هرم رعايت کرده باشند و حقايق مشهود نيز اين گمان را تأييد مىنمايد.
در تمدن و فرهنگ ملل قديم بهخصوص در افسانههاى ملت چين، مکرر از نوعى ‘نداسنگ’ ياد مىشود. اين سنگها از نوع يشم بوده و به هنگام برخورد دو قطعه از آنها، آوائى خوش شبيه به آهنگ موسيقى شنيده مىشود. چينىها اين طنين را صدائى آسمانى و نداى بزرگ طبيعت مىناميدند. همچنانکه صوفيان، لفظ ‘هو’ را که به معناى حق يا ‘الله’ بهکار مىبرند، کلمهاى پرطنين و مقدس مىشمارند.
يکى از جالبترين تجربيات در مورد تأييد صدا بهوسيلهٔ خانم ‘دوروتى رتالاک’ همسر يک موسيقيدان به عمل آمده است. وى به اتفاق ‘فرانسيس برومن’ استاد رشتهٔ زيستشناسى دانشگاه آمريکا، چند نمونه گياه را براى انجام مطالعات خود انتخاب کردند.
يک نمونه از گياهان در مقابل بلندگوئى که صدا تند موسيقى ‘راک’ از آن پخش مىشد و نمونههاى مشابه ديگر در مقابل موسيقى ملايم کلاسيک قرار داده شد و غرض اين بود که رشد آن گياهان، با نمونههاى مشابهى که در فضاى ساکت نگاهدارى مىشد مقايسه شود.
نتيجهٔ آزمايش نشان داد که گياهان دستهٔ اول سعى داشتند تا آنجا که ممکن است خود را از منبع صدا دور کنند تا آنجا که زاويهٔ انجراف و خمش گياه تا ۸۰ درجه رسيد، ساقهها باريک و شکننده شد و چندى بعد بعضى از آنها به کلى خشکيد. در حالىکه در گياهان دستهٔ دوم عکس اين حالت مشاهده شد، ساقهها خود را به بلندگو نزديک ساخته و به دور آن پيچيدند ريشهها قوت گرفت، شکوفهها زودتر از موعد شکفتند و گياه درشت و استوار گرديد.
بعدها ‘دکتر ديل کوچمن’ استاد علوم باغبانى و گياهشناسى ايستگاه کشاورزى تجربي، تجربيات خانم ‘دوروتى رتالاک’ را با نمونهها و امکانات بيشترى که در اختيار داشت دنبال نمود و نتايج خود را به قرار زير بيان نمود:
۱. در صورتىکه گياه با موسيقى مطبوع خود تغذيه شود، در يک سوم زمان طبيعى لازم، شکفته مىشود و به ثمر مىرسد.
۲. چنانچه شدت و ارتفاع صوت و يا زمان ‘تغذيهٔ صوتى گياه’ بيش از حد لازم باشد، در اينصورت واکنش منفى نشان مىدهد و نتيجه معکوس مىشود.
۳. انواع آلات موسيقى بر روى گياهان تأثيرهاى متفاوت دارند، نوع موسيقى و زمان تغذيهٔ صوتى هر گياه بايد بر حسب تجربه مشخص شود.
۴. هر گياه آهنگ و موسيقى خاص خود را دوست دارد و در مقابل آن بيشترين حساسيت را نشان مىدهد. بسيارى از گياهان ظاهراً به نواى ‘فلوت’ يا ‘ويلون’ بيش از سازهاى ديگر عکسالعمل نشان مىدهند.
۱. موسيقى موجب مىشود که گياه به مقدار ۶۰% الى ۱۰۰% درصد اکسيژن بيشتر از حد متعارف آزاد کند و چون مقدار اکسيژن آزاد شده دقيقاً متناسب با مقدار کربن جذب شده از گازکربنيک موجود در هوا است، در نتيجه گياه مقدار بيشترى رشد مىکند و مقدار فراوانترى گل يا ميوه مىدهد.
۲. تحريکات مکرر موسيقى موجب ايجاد تغييرات مثبت در کروموزمهاى سلولى پارهاى از گياهان مىگردد و به دگرگونى ماهيت و اصل آن منتهى مىشود (کروموزم: رشتههاى موجود در سلولهاى جنسى که عامل انتقال صفات وراثتى هستند).
۳. تأثير صدا در متابوليسم گياهان نه يک افسانهٔ موهوم، بلکه يک پديدهٔ فيزيکى مشخص و قابل اندازهگيرى است که همانند نور و حرارت، از عوامل مؤثر و قطعى به شمار مىرود.
ادارهٔ کشاورزى هندوستان، با استفاده از تجربيات ‘دکتر سينگ’ در سال ۱۹۵۸ به کمک موسيقى از ۲۸ تا ۶۱ درصد ميزان محصول برنج و نيشکر را بالا برد.
‘جرج اسميت’ دانشمند و محقق آمريکا با کشت ذرت و لوبياى روغنى در مزرعهٔ شخصى خود و بهرهگيرى از موسيقى ملايم و شاد که مرتباً از بلندگو پخش مىشد نيز به همان نتيجه رسيد. به اعتقاد اين دانشمند در جهان اطراف ما طيف وسيعى از انرژىهاى گوناگون وجود دارد که فقط معدودى از آنها شناخته شده و صدا نيز يکى از انواع آن است.
انرژى گرفتن از گياهان باعث پژمرده شدن گياهان مىشود (مخصوصاً گلها). اگر شما دردهاى جسمى و روحى داشته باشيد انرژى گياهان روى بدن شما تأثير مثبت مىگذارد و باعث شفاى شما مىشود ولى متأسفانه احتمال خيلى زيادى دارد که گلها پژمرده شوند.
حالا اگر مىخواهيد هم انرژى بگيريد و هم اينکه باعث پژمرده شدن گلهاى شما نشويد مىتوانيد از آهنگهاى ملايم و شاد استفاده نمائيد. زيرا موسيقى ملايم و شاد ‘کلاسيک’ باعث سرشارى روح و روان خود و برگرداندن انرژى از دست رفتهٔ گياهان مىگردد. در اين صورت هم شما از گياهان انرژى مثبت مىگيريد (انرژى منفى شما را گياه جذب مىکند) و هم اينکه با موسيقى و مهر و محبت نسبت به گياه، انرژى از دست رفتهٔ گياهان را بر مىگردانيد.باتوجه به اين موضوع، شما مىتوانيد استفادهٔ درستى از اين علم ببريد.
دى ماه ۱۳۶۶، با محاسبات و معادلات رياضى يک ژن شناس ژاپنى به نام ‘زوسومواونو’ روبهرو هستيم. او تصميم گرفت که الگوهاى سلولهاى زنده را به نت موسيقى تبديل کند. فکر کرد که شنيدن کد ژنتيک بهتر از نگاه کردن به آنها است و الگوها را آسانتر مىتوان يافت. اما او در اين مرحله کشف کرد که نه تنها ژنها عامل حيات هستند، بلکه خود آنها آهنگ هم دارند. بخشى از ژنهاى موش را به آهنگ درآورد. صداى آن مثل يک ‘والس’ زنده بسيار شبيه به آهنگهاى ‘ شوپن’ بود. نتهاى حاصل از ژنها اتفاقى نيست، بلکه بسيار شبيه کار آهنگسازان معروف است.
جالب است که آهنگ حاصل از سلولهاى سرطاني، افسرده است، در حالىکه ژنى که شفافيت به چشم مىدهد، با آواز نشاط انگيزى که با روح و روشن است همراه مىباشد.
آقاى ‘اونو’ گفت: فکر مىکنم آنچه در اينحا حکمفرما است، تحت اصولى است که بر خيلى از چيزهاى ديگر حاکم است. بر ژن، بر آواز پرنده و بر آهنگ موسيقى.
من اين نوشته را جالب ديدم، زيرا خودم هنگام شفابخشى موسيقىهاى خارج از اين جهان را مىشنوم (موسيقىهاى کيهاني). ارتعاشات در ريشهٔ زندگى قرار دارند و ارتعاشات خود را به الگوها شکل مىدهند که به نوبهٔ خود صدا را که موسيقى است بهوجود مىآورند.
طبيعت تنها شامل موسيقى نمىشود. همه چيز در خلقت موزون است. فقط انسان است که سعى دارد آن نظم را به هم بريزد. من تمام چيزهائى را که براى گوشهايم موسيقى بود نام بردم. شما چرا نامى نمىبريد؟ بايد در صدد تشخيص صداهاى شگفتآورى باشيد که روى شما اثر مىگذارند، روى امواج ذهنى شما و شما آنها را قبلاً سرسرى گرفتهايد و اغلب آنها رايگان هستند، آزمايش و تحقيق کنيد.
آزمايشهاي انجام شده در سال 1940 به کمک موسيقي ممتد و متناوب و آزمايشهاي Droty Retalluak در سال 1973 که شامل 8 ساعت تيمار گياهان در هر شبانه روز با تني يکنواخت و 30 ساعت تيمار گياهان در هر شبانه روز در گياهان کنترل بود نشان داد که گياهان به تحريک صداي خارجي واکنش نشان ميدهند و همچنين بعدا آزمايشهاي زيادي نيز روي گياهان انجام شد که همه اينها نشان داد که به طور کلي موسيقي بر پديدههاي متفاوت جوانهزني، رشد و نمو، تکوين گياهان، پديدههاي فيزيولوژيکي مثل فتوسنتز و نيز زمان و ميزان گلدهي و عملکرد گياهان موثر است و موسيقي روي شاخص و پديدههاي متفاوت زيستي گياهان نوع و شدت اثر متفاوت دارد؛ البته اثر موسيقي به گونه گياهان و به نوع موسيقي نيز بستگي دارد.
انواع آلات موسيقي بر روي گياهان تاثيرهاي متفاوت دارند نوع موسيقي و زمان تغذيه صوتي هر گياه بايد بر حسب تجربه مشخص شود. هر گياه آهنگ و موسيقي خاص خود را دوست دارد و در مقابل آن بيشترين حساسيت را نشان مي دهد.
نتايج تحقيقات مختلف نشان ميدهد كه موسيقي بر پديدههاي متفاوت جوانه زدن، رشد، نمو و تكوين گياهان و پديدههاي فيزيولوژيك مثل فتوسنتز و نيز زمان و ميزان گل دهي و عملكرد گياهان موثر است.
دكتر احمد مجد، عضو هيات علمي دانشگاه تربيت معلم و در سميناري با عنوان «اثرات موسيقي بر گياهان» كه در دانشگاه تربيت معلم برگزار شد به بررسي نتايج تحقيقات محققان مختلف روي تاثير موسيقي بر گياهان پرداخت و گفت: ابتدا تصور بر اين بود كه هيچ احساس درك و حافظهاي در گياهان وجود ندارد ولي آزمايش هاي مختلف خلاف اين مساله را ثابت كرده است.
يكي از اين آزمايش ها، آزمايش دكتر فوگل و ويليام رس بود كه با استفاده از ثبت امواج به وسيله لرزه نگاري الكترونيكي و تاثير آب داغ بر ريشه گياهان و آبياري توام با نوازش اثر انرژي روي را روي گياهان آزمايش كردند.
وقتي كه صوتي چند ساعت پياپي شنيده شود، برخي از گلهاي بسيار حساس در جهتي كه عكس جهت موسيقي است، خم مي شوند.
گلهايي كه در اطراف صفحه اي چيده شده اند و نوازندگاني در آنجا، ساز مي زنند، به ميزان تعجب آوري تحت تأثير قرار مي گيرند، پس از دو سه ساعت ديده مي شود كه گلها سرشان را از سويي كه صداي موسيقي مي آيد، برتافته اند، ترديد نمي توان كرد كه همه انواع گلها در مقابل ارتعاش هايي كه موسيقي به بار مي آورد، تحت تأثير قرار مي گيرند.
نکته جالب این موضوع اینجاست که لزوماً هر نوع موسیقی در روند رشد گیاه ها تأثیر مثبت ایفا نمیکند و برخی از ژانرهای موسیقیایی این تأثیر را دارند، در برخی از موارد حتی انتخاب موسیقی نامناسب برای گیهان میتواند تأثیر مخربی بر رشد گیاه بگذارد.
در آزمایش دیگری که گیاه شناسان انجام داده بودند، به این نتیجه رسیدند که موسیقی کلاسیک بر رشد گیاه تأثیر چشمگیری میگذارد. موسیقی جاز هم میتواند تأثیر به سزایی در سرعت رشد گیاهان داشته باشد. اما موسیقی راک تأثیر مخربی بر رشد گیاه از خود نشان داده و در برخی موارد حتی به خشک شدن گیاه منجر شده است.
برای نمونه در یکی از آزمایشها از دو گیاهی که با شرایط همسان مورد این آزمایش قرار گرفته بودند، گیاهی که با موسیقی راک رشد یافته بود خشک شد در حالی که گلدان دیگر با وضعیت مشابه با موسیقیهای جاز یا کلاسیک گل داده بودند.
اثر مثبت موسیقی بر رشد گیاهان در سال 1973، خانم دوروتي ريتالاك كتاب كوچكي به نام « آواي موسيقي و گياهان » منتشر كرد. اين كتاب جزئيات آزمايشاتي را كه او در كالج زنان كلرادو در دنور و با استفاده از سه اتاق كنترل شده دانشگاه، انجام داده بود شرح ميداد. خانم ريتالاك گياهان را در اتاقهايي قرار داد كه در هر كدام از آنها سبك خاصي از موسيقي توسط بلندگو پخش ميشد.
او گياهان را تحت نظر قرار داد و رشد روزانه آنها را يادداشت كرد. نتيجه كار او را متعجب كرد. برای مطالعه به ادامه متن رجوع کنید. اولين آزمايش او پخش يك آهنگ يكنواخت بود. در اولين اتاق او يك آهنگ يكنواخت را به مدت هشت ساعت و به صورت متوالي پخش كرد.
در اتاق دوم او يك آهنگ يكنواخت را بصورت متناوب و به مدت سه ساعت پخش كرد و در سومين اتاق هيچ آهنگي پخش نكرد. گياهان اتاق اول كه در معرض موسيقي متوالي قرار داشتند، ظرف چهل روز از بين رفتند. گياهان اتاق دوم به سرعت رشد كردند و حتي از گياهان اتاق سوم سالمتر بودند.
اين نتيجه شگفتانگيزي بود كه بسيار شبيه نتايجي بود كه از آزمايشاتي كه بوسيله موسسه موزاك در اوايل سال 1940 به منظور مشخص كردن تاثير « موسيقي » بر كاركنان كارخانه انجام گشته، بدست آمدهبود. وقتي كه موسيقي به صورت متوالي پخش ميشد، كارگران خستهتر و كم كارتر ميشدند.
در مقابل وقتي كه موسيقي فقط براي ساعاتي و به صورت متناوب پخش ميشد، كارگران پركارتر، هوشيارتر و دقيقتر از زماني بودند كه موسيقي پخش نميشد. در آزمايش بعدي، خانم ريتالاك از دو اتاق با گياهان تازه استفاده كرد.
او در هر دو اتاق راديويي قرار داد. در يك اتاق راديويي روي يك ايستگاه محلي راك تنظيم شده بود و در اتاق ديگري راديو روي ايستگاهي كه موسيقي آرام بخشيرا پخش ميكرد تنظيم شده بود.
در هر اتاق فقط سه ساعت موسيقي پخش ميشد. در روز پنجم، او متوجه تغييرات شگرفي شد. در اتاقي كه موسيقي ملايم نواخته ميشد گياهان به خوبي رشد ميكردند و ساقههاي آنها به سمت راديو متمايل شده بود، در حالي كه در اتاقي كه موسيقي راك پخش ميشد، نيمي از گياهان برگهاي كوچكي داشتند و رشد طولي داشتند، در حاليكه بقيه به اندازه كافي رشد نكرده بودند.
بعد از گذشت دو هفته، گياهاني كه در مجاورت موسيقي ملايم قرار داشتند. به يك اندازه كافي رشد كرده بودند و به يك اندازه شاداب و سرسبز بودند و در حدود 15 تا 20 درجه به سمت راديو متمايل شده بودند. گياهاني كه در مجاورت موسيقي راك قرار داشتند، بلند شده و در حال پژمرده شدن بودند، گلها پلاسيده شده و ساقههاي گياهان از راديو دور شده بود.
در روز شانزدهم، همه گياهان به جز تعداد معدودي در حال مرگ بودند و ايـن درحـــالي بود كه گياهـان اتـاق ديـگر شاداب و زيبا بودند و به سرعت رشد ميكردند.
آزمايــش بعــدي خــانم ريتالاك با نوارهاي موسيقي راك « جيمي هندريكس» ، « ونيلا فوج » و « لد زپلين » انجام شد. او فكر ميكرد كه ممكن است ضرب موجود در موسيقي راك باعث دور شدن گياهان از بلندگوها شود، پس يك آهنگ راك را كه با طبلهاي فلزي نواخته ميشد، امتحان كرد.
در اين آزمايش، گياهان، كمي از بلندگوها دور شدند ولي نه به اندازهاي كه در آزمايشات قبلي دور شده بودند. وقتي او اين آزمايش را با همين آهنگ كه توسط سازهاي زهي نواخته شده بود، تكرار كرد، گياهان به سمت بلندگوها متمايل شدند. در مرحله بعد خانم ريتالاك آزمايش ديگري انجام داد كه بازهم از سه اتاق استفاده شده بود. در اتاق اول او موسيقي كلاسيك آمريكاي شمالي كه با سهتار و تابلا نواخته ميشد، پخش كرد.
در اتاق دوم موسيقي ارگ باخ پخش ميشد و در اتاق سوم هيچ موزيكي پخش نميشد. گياهان، موسيقي كلاسيك آمريكاي شمالي را ترجيح ميدادند. در هر دو اتاق كه موسيقي باخ و سهتار پخش ميشد، گياهان به سمت بلندگوها متمايل شدند، ولي گياهان اتاق موسيقي محلي آمريكايي به سمت بلندگوها متمايل شدند.
او آزمايش خود را با نوع ديگري از موسيقي ادامه داد. درست مانند گياهاني كه در اتاق ساكت قرار داشتند، گياهان هيچ واكنشي نسبت به موسيقي محلي و غربي از خود نشان ندادند. با اين وجود گياهان جازي را كه برايشان پخش ميشد دوست داشتند.
او آزمايشي را با استفاده از موسيقي راك در يك اتاق و موسيقي مدرن كلاسيك « خارج از قاعده » از دو آهنگساز كه آهنگهاي منفي مينواختند، آرنولد شونبرگ و آنتوان وبرن، در اهاق ديگر انجام داد.
گياهان اتاق راك بين 30 تا 70 درجه و گياهان اتاق موسيقي كلاسيك مدرن بين 10 تا 15 درجه از بلندگوها دور شدند. در اين آزمايشات هرچند كه به طور كامل اساسي و علمي نبودند، تاثیر موسیقی بر رشد گیاهان را می بینیم.
چه چيزي باعث ميشود كه گياهان بيشتر رشد كنند يا از بين بروند، به سمت منبعي از صدا متمايل شوند و از منبع ديگر دور شوند.
یک کشاورز محصولات ارگانیک به نام ژان موریزر، ادعا می کند که از کود برای رشد گیاهانش استفاده نمی کند، و چیزی که باعث رشد گیاهانش می شود، موسیقی کلاسیک است. او حتی از موسیقی مخصوص رشد گیاهان استفاده می کند.
او می گوید: “اوایل همه فکر می کردند که من دیوانه شده ام اما من این مسئله را تجربه کرده بودم و مطمئن بودم.” این کار موریز باعث مطرح شدن این سوال می شود “آیا گیاهان می شنوند؟”
دو دانشجوی آلمانی دست به تحقیقی زده اند که صحت این قضیه را بررسی کنند. آن ها دو گیاه مشابه را در دو اتاق با شرایط مشابه قرار می دهند، تنها یک تفاوت در این اتاق ها وجود دارد. در یکی از آن ها موسیقی پخش می شود.
دو ساعت در روز برای گیاهی که در این اتاق است، موسیقی پخش می شود. اما برای گیاه دیگر که در اتاق دوم است، موسیقی پخش نمی شود.
شرایط رسیدگی و مراقبت از این دو گیاه کاملا مشابه است به چز پخش موسیقی. دانشجو ها رشد دو گیاه را هر رزو اندازه می گیرند. پنجاه روز بعد زمان مشاهده نتیجه فرا می رسد.
در نموداری که تهیه شده، ستون آبی، رشد گیاهی را نشان می دهد که در اتاق پخش موسیقی قرار دارد و ستون قرمز گیاهی که موسیقی گوش نکرده (در فیلم مشاهده کنید) می بینیم که گیاهی که به موسیقی گوش داده کمی بیشتر رشد کرده. این آزمایش مبین این است که پخش موسیقی می تواند در رشد گیاهان تاثیر گذار باشد.