بیش فعالی به حالتی گفته می شود که کودک دارای تحرک زیاد است و بیش از اندازه جنب و جوش دارد. همین انرژی زیاد و تحرک بالای کودک سبب دردسر هایی برای خود، والدین (بخصوص مادر) و کادر مدرسه می شود. کودکان بیش فعال معمولا تمامی انرژی خود را صرف جنب و جوش می کنند و دیگر توانی برای کار های دیگر مانند یادگیری، انجام تکالیف مدرسه و …. ندارند و اگر به موقع مورد درمان قرار نگیرند ممکن است به سمت ترک تحصیل و قرار گرفتن در مسیر های انحرافی قرار بگیرند.
از همین رو والدین باید بعد از تشخیص و شناسایی علائم بیش فعالی برای درمان کودک بیش فعال خود اقدام کنند، تا از بروز پیامد ها و عواقبل بعد از آن در دوره های نوجوانی و جوانی پیشگیری نمایند. از جمله پیامد های عدم درمان به موقع بیش فعالی کودکان می توان به رفتار های ضد اجتماعی در همان سن یا بعد از آن، گرایش به سمت مصرف مواد مخدر، تا امیدی شدید در نوجوانی، افسردگی، اختلالات یادگیری، ابتلا به ADHD شدید در کودکی و نوجوانی و … اشاره داشت. امروزه خیلی از مادران از دست کودک خود شاکی هستند و گمان می کنند که کودکشان بیش فعال است اما باید بدانند قبل از هر اقدامی باید از علائم کودک بیش فعال اطلاع پیدا کنند و ببینند آیا کودکشان علائم و نشانه های کودک بیش فعال را دارد یا نه؟ برای اطلاع از نحوه رفتار صحیح با کودکان بیش فعال کلیک کنید.
بیش فعالی (ADHD) یکی از شایع ترین اختلالات در بین کودکان است که حدود هشت تا ده درصد کودکان به بیش فعالی مبتلا هستند. بیش فعالی در پسران شایع تر از دختران می باشد که دلیلش هنوز مخشص نیست. نشانه های بیش فعالی کودکان معمولا قبل از ورود آنان به مدرسه بروز می کند.
اختلال بیش فعالی در کودکان را می توان به سه نوع تفکیک کرد:
اختلال بیش فعالی نوع اول: در این نوع کودک بیش فعال فقط در توجه و تمرکز بر روی مسائل مختلف مشکل دارد.
اختلال بیش فعالی نوع دوم: در نوع دوم از این اختلال در کودک بیش فعال جنب و جوش و پر تحرکی دیده می شود. یعنی این کودکان هم در توجه و تمرکز مشکل دارند و هم پر تحرک می باشند. این نوع از اختلال بیش فعالی در فرزندان اول خانواده، پسران سه تا پنج ساله و دبستانی ها شایع تر می باشد.
اختلال بیش فعالی نوع سوم: این نوع اختلال در کودک بیش فعال معمولا از سه سالگی به بعد قابل تشخیص است. کودکان مبتلا به این نوع بیش فعالی معمولا در دوران شیر خواری خود بیشتر دست ها و پاهای خود را حرکت می دهند و پر تحرک هستند، کمتر می خوابند، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.
بیش فعالی (ADHD) چیست | کودک بیش فعال چه نشانه هایی داردخیالبافی، حواس پرتی و بی حوصلگی برای انجام دادن تکلیف های مدرسه از جمله کارهای عادی کودکان می باشد اما از علائم شایع بیش فعالی در کودکان می توان به مشکلات آنها در تمرکز و توجه نداشتن (کم توجهی) آنان و تحرک و جنب و جوش بیش از حد آنان یا حتی پرخاشگری کودک در طول روز اشاره داشت. از موراد دگیر نشانه ها و علائم کودک بیش فعال می توان به موارد زیر اشاره داشت:
قطع پی در پی گفت و گو و مکالمه بزرگتر ها یا حین صحبت کردن با یک فرد.
جواب دادن به سوال، پیش از آنکه جملهی سؤالکننده خاتمه یابد.
بیصبری و بیتحملی شدید.
هر آنچه طلب می کنند، باید در همان لحظه آن را دریافت کنند.
پرحرفی.
مدام در حال حرکت و جنبوجوش بودن.
بیصبری.
نداشتن تحمل برای ایستادن در صف و رعایت نوبت.
عصبی و حساس بودن.
مرتب پایین و بالا پریدن.
هل دادن بقیهی کودکان.
بهم زدن بازی بقیه.
انجام تکلیفهای مدرسه بدون توجه و دقت.
قاپیدن وسایل بقیه دوستان و هم سن های خود.
نداشتن مهارتهای لازم در برقراری ارتباطهای اجتماعی با دیگران.
گمکردن وسایل شخصی.
از این شاخه به آن شاخه پریدن.
تشخیص بیش فعالی یک آزمون و سن مشخصی ندارد، که بتوان گفت حتما در این سن و توسط این آزمون قابل تشخیص است. بیش فعالی در کودکان در سنین مختلف اتفاق می افتد. بیش فعالی در نوزدادان هم ممکن است اتفاق بیافتد ولی معمولی علائم و نشانه های آن قبل از هفت سالگی بروز می کند. از آنجایی بارز ترین نشانه ی کودکان بیش فعال عدم تمرکز و بی توجهی است معمولا در دورن مدرسه در پروسه یادگیری بیشترین نمود را خواهد داشت که معمولا معلمان و والدین در این سن متوجه بیش فعالی در کودکان می شوند و برای درمان کودک اقدام می کنند در حالی که اگر در ابتدا تشخیص داده شود هم در فرایند یادگیری کودک خللی بوجود نمی آید و هم درمان بیش فعالی کودک آسان تر است.
بهترین روش تشخیص بیش فعالی کودکان توجه به رفتار کودک در محیط های مختلف مانند خانه یا مدرسه می باشد زمانی که در یادگیری و ارتباط بر قرار کردن با دوستان و هم سن و سالان خود دچار کودک با مشکل مواجه است و در خانه و مدرسه جنب و جوش زیادی دارد.
البته هنوز هم پدر و مادر ها (والدینی ) هستند که با وجود هشدار های فراوان معلمان و اطرافیانشان مشکل خود کودک خود را قبول نمی کنند. این دسته از والدین معمولا از درمان بیش فعالی کودکشان واهمه دارند و تصور می کنند که دارو ها و روش های درمانی که برای درمان کودکشان استفاده می شود، برای فرزندانشان عوارض خواهد داشت. در صورتی که باید این نکته را بدانند که اگر بیش فعالی کودکشان اگر به موقع درمان نشود می توانند کودک را در یادگیری و امور مدرسه اش و برقراری ارتباط ها اجتماعی دچار مشکل کند و برای خود و اطرافیانش خطر آفرین باشد. در صورت عدم درمان در سنین بالاتر به مسیر های انحرافی کشیده شود.
دلیل بیش فعالی کودکان ترکیبی از عوامل ژنیتیکی و محیطی می باشد.این کودکان در بخش هایی از مغز دچرا نقس جزئی هستند. از عوامل محیطی که می تواند در بروز بیش فعالی در کودکان موثر باشد می توان به موارد زیر اشاره داشت:
سیگار کشیدن مادر باردار
استنشاق دود سیگار توسط مادر باردار
مصرف الکل در دوران بارداری توسط مادر
وجود این اختلال در نزدیکان و خویشاوندان
مسمویت ناشی از سرب موجود در هوا حاصل از دود اتومبیل ها و آلودگی هوا
مصرف غذاهای محتوی افزودنی هایی مانند شیرین کننده های مصنوعی، رنگ دهنده های خوراکی
مواد نگهدارنده غذایی و جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا و …
بیش فعالی (ADHD) چیست | کودک بیش فعال چه نشانه هایی دارددر صورت عدم معالجه و بی توجهی به کودک بیش فعال، احتمال اینکه این افراد در آینده بتلا به افسردگی شدید مبتلا شوند بسیار زیاد است یا در دوره نوجوانی و جوانی خود رفتار های ضد اجتماعی و حتی بزهکارانه از آنان دیده شود. در دوران مدرسه بیش فعالی در کودکان بیشتر مشکل آفرین می شود چرا که این کودکان در تمرکز و توجه مشکل دارند.
تمرکز کافی برای گوش دادن به درس ندارند و مدام در فکر خیال خود می باشد و برای بیرون رفتن اجازه می خواهند. این بچه ها نمی توانند روی صندلی بنشینند و آرام و قرار ندارند. معمولا پر حرف هستند و مدام سر کلاس با دوستان خود حرف می زنند و به همین دلیل از لحاظ تحصیلی معمولا بسیار افت می کنند و با مشکل مواجه می شوند و پدر و مادر خود را نیز در خانه خسته می کنند.
والدین رفتار کودک خود را با دقت مورد بررسی قرار دهند و تنها در صورتی که نشانه و علائم بیش فعالی را در مدتی طولانی در کودک خود مشاهده کردند و با یک متخصص مشاوره روانشناسی مشورت کنند تا بتوانند دریابند که کودکاشان اختلال بیش فعالی را دارد یا نه؟ در غیر اینطورت نمی توان به هر کودک پر تحرکی برچسب بیش فعالی را زد.
حقیقت این است که درمان بیش فعالی در کودکان نیاز به زمان دارد و هیچ درمان سریعی برای این اختلال وجود ندارد. نشانه ها و علائم بیش فعالی در کودکان به راحتی قابل کنترل می باشد. لازم است که در مرحله اول والدین و مربیان آنان در مورد اختلال بیش فعالی کودکان اطلاعات بیشتری کسب کنند و روش های مناسب برخورد با کودکان بیش فعال را بیا موزند. یک برنامه تربیتی مناسب با نیاز های این کودکان را طرح ریزی کنند. والدین و مربیان آنان نباید فراموش کنند که کودکان بیش فعال ذاتا بد نیستند. در ادامه چند نکته برای درمان کودک بیش فعال را آورده ایم:
1 – والدین و مربیان باید آگاهی و دانش خود را در این زمینه افزایش دهند. برای این کار آنان می توانند از مطالعه انواع کتاب ها و مقالات موجود در اینترنت در مورد روانشناسی استفاده کنند یا از مشاوران روانشناسی متخصص در این زمینه کمک بگیرند.
2 – والدین در خانه و مربیان در مدرسه باید برنامه تربیتی متناسب با نیاز های کودک داشته باشند تا بتوانند در جهت برقراری ارتباط بهتر با کودک و تعلیم و تربیت صحیح کودک پیش بروند.
3- والدین در برابر کودک بیش فعال خود وظیفه دارند که در زمان درمان کودک بیش فعال خود محیط خانه را برای او آماده کنند. از جواب دادن به تلفن های غیر ضروری در مقابل کودک یا رفتن به مهمانی یا هر چیزی که موجب برانگیخته شدن انرژی کودک می شود، تا حد ممکن خود داری کنند.
4- والدین و مربیان کودک سعی داشته باشند که مرتب با هم در تماس باشند و از وضعیت کودک در خانه و مدرسه همدیگر را باخبر سازند.
5- برای کودک برای انجام فعالیت هایش یک برنامه زمانی مشخص داشته باشید. زمان مشخص و معینی برای غذا خوردن، خوابیدن، انجام تکالیف مدرسه، بازی کردن و یا هر کاره دیگری داشته باشید.
بر اساس مطالعات روانشناسی انجام شده در سال های اخیر در مورد اختلال بیش فعالی و اختلال اوتیسم می توان گفت که کودکانی که مبتلا به اوتیسم و یا اصطلاحا بچه های اوتیستیک از هیجانات درکی ندارند به بیان بهتر می توان گفت که در شناخت هیجانات و نشانه ها آن مشکل دارند به عنوان مثال یک کودک اوتیستیک زمانی که کاره اشتباهی انجام می دهد و والدین از دست او عصبانی می شوند، متوجه عصبانیت و حتی حالت چهره والدین خود نمی شود به کاره خود ادامه می دهد. کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم با کودکان بیش فعال متفاوت هستند. در مورد کودکان اوتیستیک می توان گفت که آنان به بلوغ درک نشانه ها و علائم هیجانات نرسیده اند و نمی توانند رفتار خود را منطبق با موقعیت تنظیم کنند.
اگر با توجه به نشانه ها و علائم گفته شده در این مقاله متوجه بیش فعالی کودک خود شدید، توصیه می کنیم هر چه سریعتر برای دریافت مشاوره و درمان توسط یک فرد متخصص در زمینه کودکان و نوجوانان اقدام کنید. مشاوره گرفتن از یک فرد متخصص می تواند به شما در یادگیری روش های تربیتی و آموزشی مناسب، نحوه داشتن رفتاری مناسب، درمان آن به شما کمک کند و تا حد زیادی از مشکلات کودک در خانه و مدرسه کم خواهد شد. مشاورن کودک و نوجوان مرکز مشاوره روانشناسی هنر زندگی آماده اند تا پاسخگوی سوالات شما باشند در حل مشکلات کودکان و نوجوان شما را یاری دهند. شما در هر نقطه ای که هستید می توانید از خدمات مشاوره تلفنی و مشاوره حضوری مرکز مشاوره روانشناسی هنر زندگی در تمامی طول روز بهره مند گردید.
علت بیشتر مبتلایان به عارضه بیش فعالی هنوز روشن نیست ولی گمان میرود که جزو بیماریهای چند عاملی با ریشه ژنتیکی و محیط در ارتباط باشد. درمورد علت تروما و عفونت مغزی البته قطعی بودن علت وجود دارد.عامل ژنتیکی این عارضه بیشتر در پدران کودکانی که دچار بیش فعالی هستند وجود دارد اما عوامل محیطی نیز بر افزایش شدت این عارضه بسیار مؤثر هستند. این اختلال به میزان دو تا چهار برابر در پسران نسبت به دختران شایعتر است. اگر در دوران نوزادی یعنی چهار هفته اول تولد، کودک با مشکل تغذیه یا بهداشتی، روانی مواجه باشد یا اگر مادر در دوران بارداری سیگار یا الکل مصرف کند، این کودکان بیشتر در معرض خطر بیش فعالی قرار دارند.
بیش فعالی عموما به دو دسته تقسیم بندی میشود که در ادامه به طور خلاصه به آن پرداخته شده است، که در ادامه نیز به روش های درمان دارویی و غیر دارویی این عارضه در کودکان می پردازیم.
نوع اول بیش فعالی: Hyper Active Disorder – HD
این گروه معمولا فعالیت بالایی دارند اما در کمال تعجب این کودکان در رابطه با تمرکز مشکلی ندارد که از نشانه های آن می توان علائم ذیل را ذکر کرد:
دست و پای بی قرار، غالبا با دستهای خود بازی میکنند و آن ها را حرکت می دهند.
کودکان بیش فعال اصولا برای مدت طولانی نمی توانند جایی بنشینند و باید حتما حرکت کنند، ترک صندلی یا ترک محل نشستن از نشانه های بیش فعالی است.
اصطلاحا بالا رفتن از دیوار راست که خود نشانه پر انرژی بودن کودک است اگر از حدی فراتر رود می تواند از نشانه های بیش فعالی فیزیکی باشد.
نوعی دیگر از بیش فعالی، در تولید سر و صدا نمایان می شود، کودکانی که دارای نوع اول بیش فعالی هستند نمی توانند بی سر و صدا یک جا بنشینند، آن ها حتما باید مدام از خود سر و صدا در بیاورند.
کودکان بیش فعال همش در حال حرکت و راه رفتن هستند که قسمت عمده ای از این حرکت ها از روی سرگردانی هست.
کودکان بیش فعال به دلایل مختلف ذهنی پر کار دارند که این پرکاری خود را در زیاد حرف زدن نمایان می کند.
کودکان بیش فعالی اصلا تحمل انتظار ندارند به عنوان مثال قبل از پایان سوال، جواب می دهند
کودکان بیش فعالی تخریبگرند و ازین کار لذت می برند، حتی اگر کودکی که بیش فعال است را در سن 30 سالگی مشاهده کنید باز اصلا به بهبود زندگی توجه ای ندارد.
بدون فکر و بدون توجه به عواقب، کارشان را انجام می دهند.
نوع دوم بیش فعالی – Attention Deficit Disorder – ADD
این گروه بر خلاف گروه قبلی فعالیت بالایی ندارند اما در توجه و تمرکز دچار مشکلند. در حقیقت این افراد حضور فیزیکی دارند اما فکر و حواسشان جای دیگری است و معمولا به اسم نابغههای کودن شناخته می شوند که از نشانه های آن می توان علائم ذیل را ذکر کرد:
دچار اشتباه می شوند اما فقط از روی بی دقتی
در تمرکز کردن و توجه به یک موضوع بیش از ۵ دقیقه مشکل دارند
کودکان بیش فعال اصلا به صحبت های فرد مقابل گوش نمی کنند آن ها تظاهر به گوش دادن می کنند
کودکان بیش فعال در هنگام ناراحتی از خود عکس العملهای سریع نشان میدهند، به عنوان مثال در هنگام گوش کردن ناگهان سر خود را برمی گردانند
در برنامه ریزی و سازماندهی برنامه ها هیچ استعدادی ندارند
اغلب بصورت کاملا عمدی و غیرعمدی لوازم و دارایی های خود را گم می کنند.
کودکان بیش فعال به دلیل ذهن جهنده شان از این شاخه به آن شاخه، بسیار فراموشکارند
با کوچکترین محرکی مثل بوق ماشین یا صدای تیک تاک ساعت حواسشان پرت می شود
دستورات داده شده را پیروی نمیکنند (درک دستور ندارند)
راه تشخیص نوع اول بیش فعالی
اختلال بیش فعالی بیماری پیچیده ای است و اغلب تشخیص داده نمیشود. برای تشخیص این افراد و مشخص شدن روند درمان، بایستی تمام عواملی که در ادامه ذکر شده در فرد دیده شود که عبارتند از:
حداقل ۶ نشانه از نشانههای ذکر شده در بالا را داشته باشند
نشانه های تشخیص داده شده به مدت شش ماه تداوم داشته باشند
حداقل دارای ۵ سال سن باشند
شروع علائم قبل از ۷ سالگی باشد
برای تشخیص این افراد و مشخص شدن روند درمان، بایستی تمام عواملی که در ادامه ذکر شده در فرد دیده شود که عبارتند از:
حداقل ۶ نشانه از نشانههای ذکر شده در بالا را داشته باشند
نشانههای تشخیص داده شده به مدت نه ماه تداوم داشته باشند
حداقل دارای ۵ سال سن باشند
شروع علائم قبل از ۷ سالگی باشد
شایان ذکر است که در برخی موارد دسته دیگری از افراد بیش فعال نیز مشاهده میشود که ترکیبی از دو گروه توضیح داده شده میباشد و علائم مشترکی از هر دو گروه را دارا هستند و تحت عنوان ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) شناخته میشود.
میزان اختلال
در ایالات متحده آمریکا، حدود ۱۱٪ دانشآموزان به این بیماری مبتلا هستند.
علائم
۳ علامت برای این بیماری وجود دارد:
کم توجهی (یا کم دقتی)
بیش فعالیتی (یا فزون کنشی)
رفتارهایی که انگیزه آنی دارند و بدون فکر قبلی انجام داده میشوند
رفتار کودک معمولاً همراه با پرتحرکی، بیتوجهی و رفتارهای ناگهانی است. این رفتارها از قبیل انجام کارها بهطور نیمه کاره، عدم تلاش ذهنی برای انجام تکالیف، فعالیت و تحرک بدنی بسیار بالا حتی زمانی که مشغول بازی نیستند، گم کردن پی در پی وسایل شخصی، نداشتن تمرکز و دقت بالا در انجام کارها میباشد. در دوران مدرسه ممکن است بروز اختلالات یادگیری خصوصاً اختلال در خواندن و نوشتن را داشته باشیم.
معمولاً این کودکان با افزایش سن بهتر میشوند. البته بهبودی قبل از دوازده سالگی بعید است ولی بین سنین دوازده تا بیست سالگی اکثریت موارد مبتلا به این اختلال بهبود مییابند. در پانزده تا بیست درصد موارد علائم تا بزرگسالی باقی میماند. افراد مبتلا به این اختلال در بزرگسالی علائم مربوط به پرتحرکی را ندارند بلکه بیشتر بی قراری دارند؛ تکانهای عمل میکنند و اختلال توجه و تمرکز نشان میدهند.
آزمونهای تشخیص ADHD
آزمون خاصی برای تشخیص اختلال نقص توجه- بیش فعالی (ADHD) وجود ندارد، اما برای تشخیص ممکن است برخی از اقدامات زیر انجام شود:
اجرای آزمون پزشکی به منظور رد کردن دیگر دلایل احتمالی این علایم.
جمع آوری اطلاعاتی از قبیل مسائل پزشکی جاری، تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی و فرمهای ثبت شده در مدرسه.
اجرای مصاحبهها یا پرسشنامه ها برای اعضای خانواده، معلمان کودک شما یا دیگر افرادی که کودک شما را به خوبی می شناسند، از قبیل پرستار یا مربی کودک.
استفاده از ملاکهای اختلال نقص توجه- بیش فعالی (ADHD) در راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی (DSM-٥) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا چاپ شدهاست.
اجرای مقیاسهای درجه بندی اختلال نقص توجه- بیش فعالی (ADHD) به منظور کمک برای جمعآوری و ارزیابی اطلاعات دربارهٔ کودکتان.
مهمترین آزمونهای تشخیص اختلال نقص توجه- بیش فعالی (ADHD)
نقشه مغزی QEEG
آزمون ارزیابی توجه و تمرکز کوتاه مدت COG
بسته ارزیابی اختلال بیش فعالی- نقص توجه CANTAB
طبقهبندی
ADHD در طبقهبندی رفتارهای نا هنجار به سه دستهٔ زیر تقسیم میشود:
1. ADHD-I یا ADHD بهطور برجسته بیتوجه (قبلاً ADHD-H نامیده میشد یا اختلال نقص توجه بدون بیشفعالی)
2. ADHD-HI یا ADHD بهطور برجسته پرتحرکی/تکانشی (رفتارهای ناگهانی)
3. ADHD-C یا ADHD ترکیبی (قبلاً ADHD+H نامیده میشد یا اختلال نقص توجه همراه با بیشفعالی)
مدل دکتر ایمن (Amen):
کلینیک ایمن، یک کلینیک بین رشتهای برای تشخیص و ارزیابی و درمان براساس شناخت بیماریها بر پایهٔ اسکن مغزی دارد. این مرکز بیش از 20 سال است که با استفاده ازSingle platoon emission computed tomography (SPECT) به اندازهگیری و اسکن پترنهای عملکردی مغز و نیز جریان خون در مغز پرداخته است.
اختلال بیش فعالی بر اساس مدل دکتر ایمن به هفت نوع تقسیم بندی شدهاست ، که عبارتند از:
1- classic ADD :
مدل کلاسیک آسانترین نوع از ADD است. سیپتومهای اولیه شامل: کمتوجهی، عصبانیت (ناسازگاری) ، پرتحرکی، بینظمی و تکانشی بودن میباشد.
اسکن مغز در وضعیت استراحت عملکرد مغز را نرمال نشان میدهد، در حالی که فعالیت مغز خصوصاً کورتکس پری فرونتال (پیش پیشانی) هنگام انجام تکالیف تمرکزی کاهش نشان میدهد. افرادی که مبتلا به نوع کلاسیک ADD میباشند، جریان خون در لب پری فرونتال مغز، مخچه و بازال گانگلیا کاهش نشان میدهد. همچنین تولید نوروترنسمیتر دوپامین در پایانههای عصبی کاهش نشان میدهد.
2- Inattentive ADD:
این نوع مانند کلاسیک در (DSM) جزء اختلالات جزئی مغز دستهبندی شدهاست. ADD کم توجه مرتبط است با فعالیت کم لب پری فرونتال وکاهش سطح دوپامین .
علائم شامل: کاهش فراخنای توجه، ناسازگاری (عصبانیت) ، بینظمی و به تعویق انداختن کارها.
افراد این گروه بیش فعال و تکانشی نیستند.
آنها میتوانند درونگرا و خیالپرداز باشند. تعداد دختران در این نوع تا حد زیادی مشابه پسران هستند و یا حتی بعضی وقتها بیش از پسران میباشند.
3- Over – focused ADD:
بیماران با این نوع (ADD) همة علائم اصلی ADD را دارند. به علت مشکل زیادی درشیفت توجه آنها تفکرات و رفتارهای منفیگرایانه هم دارند.
دارای نقص در ترشح سروتونین و دوپامین در مغز میباشند. در اسکن مغزی فعالیت زیادی در شکنج قدامی سینگولیت دیده میشود که باعث شیفت بیشتر در فعالیتهای مغزی میشود. این فعالیت بیشتر مغزی باعث پرش فکری و یا عدم تمرکز در انجام یک تکلیف (پرش از یک تکلیف به سمت تکلیف دیگر) میشود و این اتفاق باعث دردسر میشود.
4- temporal – lob ADD
این نوع از ADD نشانههای ADD اصلی را دارد. به انضمام اشکالاتی در لب تمپورال- اشکالاتی در حافظه، یادگیری و خُلق ثابت و پردازش بینایی از اشیاء .
افراد دارای این نوع ADD دارای اشکالاتی در یادگیری، حافظه دارند. مشکلات رفتاری از قبیل زود عصبانی شدن، Aggression (تجاوز) و به صورت خفیف پارانویا هستند.
در اسکن مغزی این افراد انبرمالیتیهایی در لبهای تمپورال دیده میشود و فعالیت کورتکس پری فرونتال کاهش یافتهاست.
5- limbic ADD :
این نوع از ADD ترکیبی از افسردگی خفیف و غمگین است. نشانهها انرژی پایین، احساس ضعف، احساس گناه بیش از حد و عزت نفس پایین هستند.
علت ایجاد این حالات افزایش زیاد کارکرد لیمبیک میباشد. (لیمبیک مرکز کنترل هیجانات) و فعالیت کورتکس پری فرونتال کاهش پیدا میکند. چه در حالت استراحت و چه در حالت انجام تکلیف .
6- King of fire ADD:
بیماران در این نوع دچار ضعف فعالیت لب پری فرونتال مانند نوع کلاسیک و نوع کم توجه نیستند.
برعکس مغز کاملاً بیش فعال است. فعالیت زیادی در لب مخچه و خیلی از قسمتهای دیگر مغز دیده میشود. من (ایمن) این را عملکرد اضافی می دانم.
نشانهها شامل: حساسیت زیادی به صدا، نور و تمامی رفتارهای زننده و غیرقابل پیشبینی، سریع حرف زدن، اضطراب و ترس فراگیر میباشد.
در اسکن مغزی به نظر میرسد که یک حلقه بیش فعالیت در سرتاسر مغز مشاهده میشود.
7- Anxious ADD:
افراد در این نوع نشانههای ADD را دارند و آنها مضطربند. آنها نشانههای استرس جسمانی مانند سفتی عضلات، مشکلات گوارش، تحریکپذیری زیادی، خصوصاً در جاهایی که مورد قضاوت واقع شوند دارند.
وقتی مغز این افراد اسکن میشود، در ناحیهٔ بازال گانگلیا فعالیت زیاد دیده میشود و در بیشتر مناطق مغزی افزایش ترشح دوپامین دیده میشود.
این نوع از ADD با خیلی از انواع آن که معمولاً با کاهش عملکرد مغزی در ناحیهٔ خاصی همراه بود متفاوت است.
معمولاً منظور از ADHD نوع ترکیبی آن (بیش فعالی + نقص توجه) میباشد. نوع ترکیبی ADHD شایعترین نوع یافت شده آن در کودکی است. درجه شیوع نرخ ترکیبی ۲ تا ۱۰ درصد حتی بیشتر برای کودکان آمریکاست.در تحقیقی که در اردیبهشت ماه ۱۳۸۵ در شیراز برای شیوع نقص توجه در بین ۱۳۱۱ کودک دبستانی انجام گرفت؛ تعداد ۱۱۱ نفر(۸/۵ درصد) دارای اختلال ترکیبی۶۸ نفر(۵٪/۲) دارای اختلال نقص توجه، ۶۶ نفر (۵٪) دارای اختلال بیش فعالی و تکانشگری بودند. مقایسه فراوانی بروز اختلال نقص توجه، بیش فعالی و تکانشگری و اختلال ترکیبی در گروههای سنی مختلف در جدول ۳ نشان داده شدهاست. در گروههای سنی ۷ و ۱۱ ساله بروز اختلال ترکیبی بیش از سایر گروهها بود اما بروز بیشفعالی و تکانشگری در ۸ سالگی افزایش و سپس پس از ۸ سالگی کاهش داشت. بروز اختلال نقص توجه در ۱۱ سالگی افزایش نشان داد.یک تحقیق جالب در کانادا نشان داد که میزان ماکزیمم ADHD در بعضی سالها برای پسران بین ۶ تا ۹ سال بالا و برای سنین ۱۴تا ۱۵ سال پایین است؛ اگرچه میزان بروز ADHD در پسرها ۹ درصد است. در مقابل این میزان برای دختران ۳ درصد میباشد. (۱۹۸۹) کودکان با ADHD نوع بیتوجه خیلی دیرتر و در سالهای آخر دبستان برای تشخیص راهنمایی میشوند. در این نوع دختران شایعترند. (۱/۴ درصد پسران، ۱/۳ درصد دختران).
Chae Kim و Noh در سال ۲۰۰۳ در کره متوجه شدند که ۹/۴ درصد از کودکان سرآمد مورد مطالعهشان دارای ADHD هستند. همچنین در مرکز گسترش سرآمدها در دنور حدود ۱۰ درصد از ۳۰۰۰ سرآمد مورد مطالعه تشخیص ADHD داشتند. هرچند آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد اما تعداد قابل توجهی از کودکان سرآمد با ADHD وجود دارد.
نقش ژنتیک
ADHD به صورت فامیلی ظاهر میشود. عوامل ارثی محکمی در مطالعهٔ خانوادهها، دوقلوهای همسان و غیرهمسان پیدا شد. (۱۹۹۲ و ۱۹۹۷). در یک مطالعهٔ استرالیایی بین ۱۹۳۸ خانواده با دوقلو مشخص شد که اگر یکی از دوقلوها ADHD داشته باشد، در همسان ۸۲ درصد و در غیرهمسان ۳۸ درصد برادر یا خواهر او هم داراست.
درمان
روش درمان این بیماری میتواند روان درمانی یا دارویی به تنهایی یا ترکیبی از اقدامات دارویی با اقدامات رواندرمانی باشد. درمان دارویی ADHD براساس داروهای محرک عصبی و غیر محرک استوار است. از جمله داروهای محرک داروی متیل فنیدیت (با نام تجاری قرص ریتالین) و دگزامفتامین است. داروهای غیرمحرک مانند آتوموکستین (مهارکننده بازجذب نوراپینفرین) و داروهای MAOIs میباشند.
درمانهای غیردارویی این بیماری عبارتند از کاردرمانی، گفتار درمانی و درمان شناختی رفتاری، خانواده درمانی، مداخله در مدرسه، آموزش مهارتهای اجتماعی، آموزش مدیریت والدین و نوروفیدبک است. همچنین اخیراً بهبود بیماری ADHD از طریق بازی با کودک (بازیِ درمانی) نیز در بین متخصصین رواج یافتهاست.
بازیهای درمانی اصول درمانی زیادی را دربرمیگیرند و به بچهها کمک میکنند تا دربارهٔ مشکلاتشان گفتگو نمایند. همچنین به آنها مهارتهای ویژه شناختی و رفتاری را یاد میدهد. مثلاً بچهای که مشکلات خودکنترلی دارد مهارتهای مهم اجتماعی مثل رعایت نوبت، گوش دادن به صحبت دیگران، رعایت قوانین بازی و غیره را نیز در حین بازی یاد میگیرد.
راهکارهایی برای والدین
در ایران تاکنون پنج بازی درمانی با نامهای ببین و بگو (برای بهبود نقص توجه)، صورتهای فضایی (برای بهبود نقص توجه)، مجموعه بازی کنترل خشم (برای بهبود کنترل تکانشگری و مدیریت هیجان خشم)، مجموعه بازی خویشتنداری (برای بهبود کنترل تکانشگری و مدیریت هیجانات) و کودک توانا (برای کاهش ترس از تزریق در کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱) برای کمک به بهبود بیماریهای کودکان و نوجوانان به صورت علمی طراحی و تولید شدهاند.
برای کودک برنامهریزی کنید. کودک مبتلا به این اختلال در محدودهٔ قوانین بهترین عملکرد را دارد. برای هر روز از قبل برنامهریزی کنید و این برنامه را در جایی که کودک بتواند ببیند آویزان کنید. هرچه این برنامه دقیق تر باشد، محدودیتهای بیشتری برای کودک ایجاد میکند تا بهتر رفتارش را کنترل کند.
محیط را ساده و ساکت کنید. در محیط شلوغ، کودک شما به راحتی تمرکزش را از دست میدهد و تحریک پذیر میشود بهطور کلی سرو صدای خانه را کم کنید.
آموزش تماس چشمی به کودک. وجه مشترک این گونه کودکان این است که نمیتوانند برای مدت طولانی به کسی که در حال صحبت است نگاه کنند. از این بازی استفاده کنید تا مهارت تماس چشمی را در کودک ایجاد کنید: بازی «نگاهتو برنگردون»، بدین ترتیب است که شما و کودکتان به چشمان یکدیگر خیره شوید. هر کس زودتر خسته شد و نگاهش را برگرداند بازنده است. زمان خیره شدن را ثبت کنید و هر بار که کودک بتواند نگاهش را بیشتر ثابت نگه دارد، او را تحسین کنید.
استفاده از ساعت زنگ دار. برای افزایش مدت زمانی که کودک میتواند آرام بنشیند از این وسیله استفاده کنید. از کودک بخواهید بکوشد تا ساعت را شکست دهد. اگر میخواهد تکلیف مدرسه اش را در زمان کوتاهتری تمام کند، از او بخواهید یک هدف زمانی تعیین کند. برای نمونه: «این درس را در ظرف ۵ دقیقه خواهم خواند» سپس به او بگویید ساعت را روی ۵ دقیقه تنظیم و خودش را ملزم کند که ۵ دقیقه بنشیند و آن درس را تمام کند. هر بار که موفق به انجام این کار شد، میتواند یک مرحله جلوتر برود و هدف بعدی اش را تعیین کند و بدین ترتیب، زمان درس خواندن یا انجام تکالیفش را افزایش دهد. در هر مرحله او را تشویق نمایید.
آموزش تسلط بر خود. به کودک بیاموزید که رفتارش را با گفتار شفاهی کنترل کند. وقتی او همراه شماست شروع به انجام کاری بکنید و مدام با خود با صدای بلند چنین حرف بزنید: ” باید حواسم به کاری که دارم میکنم جمع باشه. ” به کودک بیاموزید ابتدا با صدای بلند با خودش صحبت کند و سپس آرام و بی صدا. استفاده از گروهها مشاورهای برای آموزشهای لازم در این زمینه میتواند راهگشا باشد.
پیشگیری
به منظور کاهش خطر ابتلا به اختلال نقص توجه- بیش فعالی (ADHD):
در زمان بارداری از هر چیزی که ممکن است به رشد جنین آسیب وارد کند، اجتناب کنید. برای مثال الکل مصرف نکنید، داروهای تفریحی و سیگار مصرف نکنید.
از اینکه کودکتان در معرض آلایندهها و سموم قرار بگیرد، محافظت کنید از قبیل دود سیگار و سرب موجود در رنگ (که در بعضی از ساختمانهای قدیمی یافت میشود).
گامهایی برای کاهش علایم بیش فعالی در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه- بیش فعالی (ADHD)
صبحانه مناسب بخورید. گرسنگی، افت و افزایش قند خون میتواند منجر به افزاش بیش فعالی شود.
تنفس عمیق را آموزش دهید. یوگا و مدیتیشن هم مناسب است.
قدم زدن. زمانی که کودک شما بیش فعال است او را به بیرون ببرید و قدم بزنید.
ساختار بدهید. برای کودکان بیش فعال برنامه روزانه مشخص کنید. مطمئن باشید که تمام روزها طبق برنامه پیش میرود. وقتی که افراد بیش فعال دقیقاً می دانند که شما چه می خواهید، عملکردشان بهتر میشود.
موسیقیهای آرامبخش گوش کنید
یک ناحیه آرامش ایجاد کنید. قسمتی از خانه را برای فرزند خود مشخص کنید و از او بخواهید در آن جا آرام و مشغول باشد، مثلاً نقاشی کند.
هر روز ورزش کنید
خودتان را آرام نگه دارید. اگر والدین ناراحت یا عصبانی باشند، علایم بیش فعالی افزایش پیدا میکند.
تعدادی از کودکان بیش فعال و کم توجه تا بزرگسالی با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند؛ حتی ممکن است در برخی از بالغین برای نخستین بار تشخیص اختلال بیش فعالی داده شود که البته معمولا سابقه آن از کودکی وجود دارد. این افراد در سنین بالاتر کمتر با مشکل پرتحرکی روبرو هستند و بیشتر احساس بیقراری می کنند.
آیا آنچه می خورید به توجه، تمرکز یا فعالیت بیش از حد شما کمک می کند؟ شواهد علمی روشنی وجود ندارد که بیش فعالی به علت رژیم غذایی یا مشکلات تغذیه ای ایجاد شود. تحقیقات نشان می دهند که برخی از غذاها ممکن است نقش کمی در تأثیر بر علائم بیش فعالی دارند. بنابراین اگر این بیماری را داشته باشید، آیا چیزهایی وجود دارد که نباید بخورید؟ یا اگر فرزند شما این بیماری را دارد، آیا باید رژیم غذایی خود را تغییر دهید؟
در اینجا پاسخ به سوالات در مورد حذف رژیم ها، مکمل ها و مواد غذایی وجود دارد که ممکن است به کاهش علائم اختلال کمک کند.
این رژیم شامل غذاهایی است که می خورید و مکملهای غذایی که ممکن است مصرف کنید. در حالت ایده آل، عادت های غذایی شما به بهبود عملکرد مغز کمک می کند و علائم را کاهش می دهد، مانند بی حوصلگی و عدم تمرکز. شما ممکن است در مورد این گزینه هایی که می توانید بر روی آن تمرکز داشته باشید بشنوید:
تغذیه عمومی
فرض این است که برخی غذاهائی که می خورید ممکن است علائم شما را بهتر یا بدتر کند. ممکن است بعضی از چیزهایی که می خورید باعث بهبود علائم شما نشوند.
رژیم مکمل
با استفاده از این برنامه، ویتامین ها، مواد معدنی یا سایر مواد مغذی را اضافه کنید. ایده این است که این مواد مغذی را نمی توانید از طریق آنچه می خورید دریافت کنید.
حذف رژیم های غذایی
این قسمت شامل غذاهایی است که باعث بدتر شدن علائم شما می شود.
باید ها و نباید های رژیم غذایی کودک بیش فعال:
رژیم های بیش فعالی زیاد مورد تحقیق قرار نگرفته اند. داده ها محدود است و نتایج ترکیب می شوند. با این حال، بسیاری از متخصصان سلامت فکر می کنند که آنچه که می خورید و نوشیدید ممکن است در کمک به نشانه ها نقش داشته باشد. یکی از متخصصان، ریچارد سون، MD، می گوید که آنچه برای مغز مفید است، احتمالا برای بیش فعالی خوب است. ممکن است بخواهید موارد زیر را بخورید:
رژیم غذایی با پروتئین بالا
لوبیا، پنیر، تخم مرغ، گوشت و آجیل می تواند منبع خوبی از پروتئین باشد. خوردن این نوع غذاها در صبح و برای تنقلات بعد از مدرسه مفید است. این مواد غذایی ممکن است به بهبود تمرکز کمک کند و احتمالا باعث می شود داروهای بیش فعالی به مدت طولانی عمل کند.
مصرف کمتر کربوهیدرات ساده
کاهش این غذاها: آب نبات، شربت ذرت، عسل، شکر، محصولات ساخته شده از آرد سفید، برنج سفید و سیب زمینی بدون پوست.
کربوهیدرات های پیچیده تر
اینها کربوهیدارت های خوب هستند. مصرف سبزیجات و برخی از میوه ها، از جمله پرتقال، نارنگی، گلابی، گریپ فروت، سیب و کیوی. این نوع غذا را در شب بخورید و ممکن است به خواب شما کمک کند.
اسیدهای چرب امگا ۳ بیشتر
می توانید امگا ۳ را در تن ماهی، ماهی قزل آلا و دیگر ماهی های سفید سرد پیدا کنید. گردو، آجیل برزیلی، و روغن زیتون و کلزا نیزغذاهای است که دارای امگا ۳ است. شما همچنین می توانید مکمل اسید چرب امگا ۳ را مصرف کنید. FDA یک ترکیب امگا را به نام Vayarin به عنوان بخشی از استراتژی مدیریت بیش فعالی تایید کرده است.
مکمل های غذایی
بعضی از کارشناسان توصیه می کنند که افراد مبتلا به بیش فعالی روزانه ۱۰۰٪ ویتامین و مواد معدنی مصرف کنند. با این حال، متخصصان تغذیه دیگر فکر می کنند افرادی که رژیم غذایی نرمال و متعادل را می خورند نیازی به مکمل های ویتامین یا مواد مغذی ندارند. آنها می گویند هیچ شواهدی علمی وجود ندارد که مکمل های ویتامین یا مواد معدنی برای همه کودکان مبتلا به اختلال کمک می کنند. در حالی که یک مولتی ویتامین ممکن است خوب باشد زمانی که کودکان، نوجوانان و بزرگسالان رژیم های متعادل را مصرف نکنند، مگا دوز ویتامین ها می توانند سمی باشند. بنابراین از آنها اجتناب کنید. علائم بیش فعالی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اگر شما در حال مصرف مکمل هستید، با پزشک خود مشورت کنید.
حذف رژیم های غذایی و بیش فعالی
سعی کنید غذاهایی که علائم شما را بدتر می کند را نخورید. برخی می گویند ایده حذف همه چیز از رژیم غذایی بی اساس است و با شواهد علمی تایید نشده است. اما یک مطالعه نشان داده است که برخی از رنگ های خوراکی و نگهدارنده ها در بعضی از کودکان باعث بیش فعالی می شود. اما اثرات با سن و افزودنی متفاوت است . بر اساس مطالعات اخیر، آکادمی پزشکی کودکان اطفال اکنون موافق است که حذف مواد نگهدارنده و رنگ های غذایی از رژیم غذایی یک گزینه مناسب برای کودکان مبتلا به بیش فعالی است. بعضی از کارشناسان توصیه می کنند که افراد مبتلا به بیش فعالی از این مواد جلوگیری کنند:
افزودنی های مواد غذایی
در سال ۱۹۷۵ یک متخصص آلرژی پیشنهاد داد که رنگ های مصنوعی، طعم دهنده ها و نگهدارنده ها ممکن است در بعضی از کودکان منجر به بیش فعالی شود. از آن به بعد، محققان و کارشناسان رفتار کودک، این موضوع را به شدت مورد بحث قرار داده اند.
رنگ های مصنوعی، به ویژه قرمز و زرد
مکمل های غذایی مانند آسپارتام،MSG (گلوتامات کلسیم) و نیتریت. برخی مطالعات بیش فعالی را به نگهدارنده بنزوات سدیم مرتبط می کنند.
قند
بعضی از کودکان پس از خوردن آب نبات یا سایر غذاهای شیرین، بیش از حد فعال می شوند. هیچ شواهدی نشان نمیدهد که این علت بیش فعالی باشد. برای بهترین تغذیه کلی، غذاهای شیرین باید جزئی از رژیم غذایی افراد باشند. اما شما می توانید با حذف آنها ببینید علائم بهبود می یابند یا خیر.
کافئین
مطالعات نشان داده اند که مقدار کمی از آن ها ممکن است در برخی از علائم بیش فعالی در کودکان موثر باشند . اما عوارض جانبی کافئین ممکن است بیش از هر مزایای بالقوه باشد. اکثر کارشناسان توصیه می کنند که مردم کافئین کمتری مصرف کنند یا از مصرف آن اجتناب کنند. این برای بیش فعالی دارو مصرف می کنید، کافئین می تواند برخی از عوارض جانبی را تشدید کند.