همه چیز درباره مصرف نمک | مصرف نمک برای سلامتی خوبه یا بد؟

همه چیز درباره مصرف نمک | مصرف نمک برای سلامتی خوبه یا بد؟

در سال های اخیر بحث های زیادی دررابطه با خوبی و بدی نمک مطرح شده است.و ما هنوز در کشمکش با خود هستیم که نمک بخوریم یا نه،کم بخوریم یا زیاد،کامل حدف کنیم یا نه.در این مطلب جواب این سوال را میدهیم و شما را با بعضی فواید نمک آشنا میکنیم.با ما در سایت فراناز همراه باشید.

کم‌کردن مصرف نمک، این رایج‌ترین چاشنی غذایی، برای برخی افراد ضروری است اما نه برای همه. از یک طرف گروهی از متخصصان اظهار می‌کنند که همه افراد باید مصرف نمک‌شان را کم کنند و این کار به میزان قابل‌توجهی از بروز بیماری‌های قلبی پیشگیری می‌کند.

در مقابل گروه دیگری معتقد بوده‌اند که توصیه همگانی به کاهش مصرف نمک تاثیر ناچیزی بر سلامتی عمومی دارد و محروم‌کردنی بی‌دلیل برای اغلب افراد به شمار می‌رود.

آیا نمک بلوری است پلید؟ یا چاشنی بی‌ضرری برای لذت ذائقه ما؟ یا چیزی بین این دو؟ در این مورد نیز مانند بسیاری چیز‌های دیگر در پزشکی، پاسخ سرراستی وجود ندارد. اینکه نمک چگونه بر فشار خون شما تاثیر بگذارد، به ژن‌های شما، سن شما و وضعیت پزشکی شما بستگی دارد.

نمک در گردش خون

نمک از دیدگاه یک شیمی‌دان هر ماده‌ای است که هنگام در هم‌ فرو رفتن اوربیت‌های یون‌های مثبت و منفی به وجود می‌آید. اما برای اغلب ما نمک همان کلرید سدیم است، بلورهای سفیدی که هنگام بخار شدن آب دریا به جای می‌ماند. و این سدیم موجود در نمک است اغلب مشکلات را بوجودمی‌‌آورد.

یک قاشق چایخوری از کلرید سدیم – همان نمک خوراکی ما- حاوی 2300 میلی‌گرم سدیم است. بدن انسان نمی‌تواند بدون مقداری سدیم به حیات خود ادامه دهد. سدیم برای انتقال تکانه‌های عصبی، انقباض و انبساط رشته‌های عضلانی ( از جمله عضلات قلب و دیواره رگ‌های خونی)، و حفظ تعادل مایعات در بدن لازم است.

مقدار نمک لازم برای این کار آنقدرها زیاد نیست. مردمان یانومومو در جنگل‌های بارانی آمازون تنها 200 میلی‌گرم سدیم در روز دریافت می‌کنند (تقریبا معادل سدیم موجود در یک‌دهم یک قاشق چایخوری نمک).

در مقابل یک آمریکایی متوسط 3400 میلی‌گرم (یعنی حدود 1.5 قاشق چایخوری نمک) در روز دریافت می‌کند و در شمال ژاپن مصرف روزانه نمک به مقدار شگفت‌آور 26000 میلی‌گرم (بیش از 11 قاشق چایخوری نمک) می‌رسد.

هنگامی که سدیم به بدن کم برسد، مجموعه‌ای از پیام‌های شیمیایی و هورمونی به کلیه‌ها و غدد عرق فرمان می‌دهند که سدیم را در بدن حفظ کنند. هنگامیکه شما سدیم بیشتر از نیازتان مصرف می‌کنید، کلیه‌ها زیادی آن را با ترشح ادرار بیشتر یا غلیظ‌تر دفع می‌کنند.

اما اگر چنین کاری ممکن نشود، نمک در مایع بین سلول‌ها تجمع می‌یابد. آب به طور گریزناپذیری سدیم را دنبال می‌کند، و هنگامی که این مایع افزایش می‌یابد، حجم خون نیز بالا می‌رود.

نتیجه این است که قلب باید کار بیشتری انجام دهد و فشار بیشتری بر روی عروق خونی می‌آید. در طول زمان این امر به سخت شدن دیواره عروق می‌انجامد، در نتیجه فشار خون بالا، حمله قلبی یا سکته مغزی رخ می‌دهد. در درازمدت ممکن است نارسایی قلبی به وجود آید.

حتی شواهدی وجود دارد که نمک می‌تواند به طور مستقیم بر قلب، آئورت، و کلیه‌ها نیز اثر بگذارد، بدون اینکه لزوما فشار خون بالا رفته باشد.

برخی افراد به شدت به مصرف نمک حساس هستند- فشار خون آنها در نتیجه اثر مستقیم نمکی که می‌خورند بالا و پایین می‌رود. اما برخی افراد دیگر به نظر نمی‌رسد اصلا تحت تاثیر قرار گیرند. متاسفانه آزمون ساده‌ای برای تعیین افراد حساس به نمک وجود ندارد.

صدها تحقیق به ارتباط بین مصرف نمک و فشار خون، بیماری قلبی، سکته مغزی و مرگ و میر پرداخته‌اند. به طور کلی این تحقیقات نشان می‌دهند که کم‌کردن مصرف نمک فشار خون را کاهش می‌‌دهد و احتمال بروز حمله قلبی و سکته مغزی را می‌کاهد. اما مشکل این تحقیقات این است که هر کدام آن‌ها دچار نقائصی هستند؛ یا مدت بررسی کوتاه بوده است؛ یا تعداد افراد مورد بررسی کم بوده‌اند یا عواملی غیر از سدیم بر روی نتایج آنها تاثیر گذاشته‌اند. برای همین نمی‌توان بر مبنای آنها به نتیجه‌گیری قاطعی دست زد.

بنابراین توصیه یکسانی در مورد مصرف نمک یا سدیم برای همه وجود ندارد. برخی افراد یقینا از مصرف کمتر نمک سود می‌برند. اما در مورد دیگران تفاوت چندانی در میزان فشار خون به وجود نخواهد آمد.

اگر شما کمتر از 50 سال دارید، و فشار‌خون‌تان در حد طبیعی است (کمتر از 120 روی 80)، و وضع سلامتی‌تان خوب است، دلیلی وجود ندارد که در حال حاضر مورد نگرانی در مورد نمک غذایی‌تان داشته باشید. البته بهتر است ذائقه‌تان را به نمک زیاد عادت ندهید.

رژیم غذایی‌ کم‌‌نمک برای افرادی مناسب است که مسن‌تر هستند، مبتلا به فشار خون بالا هستند یا دیابت دارند، یا فشار خون‌شان به تدریج در حال بالا‌رفتن است. انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند مصرف سدیم (نمک) روزانه بیش از 2300 تا 2400 میلی‌گرم در روز نباشد.

اگر دچار نارسایی قلبی هستید مصرف نمک ممکن است ورم‌تان را زیاد کند. در چنین وضعیتی مصرف زیاد نمک ممکن است پزشک را مجبور کند که برای دفع مایع اضافی شما را بستری کند تا با داروهای قوی داخل‌وریدی تحت درمان قرار گیرید.

معمولا توصیه می‌شود افراد دچار نارسایی قلبی مصرف سدیم روزانه‌شان را به زیر 2000 میلی‌گرم در روز محدود کنند. افراد دچار بیماری کلیوی نیز باید پرهیز مشابهی را رعایت کنند.

نمکی که می‌خوریم از کجا می‌آید؟

مقدار ناچیزی از نمکی که مصرف می‌کنیم از نمکی که به غذا می‌افزاییم یا از نمکی که بر سر میز به آن اضافه می‌کنیم منشا می‌گیرد.

بسیاری از خوراکی‌ها خودشان دارای نمک هستند. از طرف دیگر انواع مختلف غذاهای آماده، چاشنی‌ها و تنقلاتی که مصرف می‌کنیم نیز سرشار از نمک هستند.

بنابراین بسیار مهم است که صنایع غذایی را با وضع مقررات به ذکر میزان نمک (سدیم) موجود در فراورده‌های تولیدی‌شان وادار کرد. اما تا زمانی که چنین امری محقق شود، خودتان باید میزان مصرف نمک‌تان را کنترل کنید.

برچسب روی مواد غذایی را بخوانید و غذایی را انتخاب کنید که میزان سدیم (نمک) کمتری داشته باشد، مصرف غذاهای کنسروشده، منجمد یا آماده‌شده کارخانه‌ای را محدود کنید، هنگامی که در بیرون غذا می‌خورید غذاهای کم‌نمک را انتخاب کنید و غذاهایتان را با ادویه و گیاهان معطر به جای نمک بپزید.

به یاد داشته باشید که سدیم یا نمک تنها یکی از عواملی است که بر فشار خون و سلامتی قلب و عروق شما موثر است. برای کنترل فشار خون و حفظ سلامت قلب و عروق‌تان باید رژیم غذایی سالمی داشته باشید، ورزش کنید، مراقب وزن‌تان باشید و استرس‌هایتان را بکاهید.

چند سالی است که در مورد نمک صحبتهای ضد و نقیضی به گوش می‌رسد که نمک نخورید یا نمک بخورید، در این مطلب سعی داریم تا با مستندات تاریخی این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم که آیا خوردن نمک مفید است یا مضر و چه نمکی را باید مصرف کرد.

از قدیم‌الایام نمک در سفره تمام مردم دنیا جایگاه ویژه‌ای داشته و ضرب‌المثلهای زیادی از این ماده غذایی در دست ما است؛ حکما و علمای بزرگی روی این ماده غذایی تحقیق کرده‌اند و به نتایجی هم دست پیدا کردند حتی احادیث زیادی از ائمه معصوم ما در دسترس است که این ماده غذایی را ستوده‌اند.

ضرب المثل‌ها:

بشکند دستی که نمک ندارد؛ این ضرب‌المثل به سالهای خیلی دور می‌رسد که باب بود هر کسی از شهر و دیار خود سفر می‌کرد و نزد اقوام و دوستان خویش می‌رفت با خود مقداری سنگ نمک یا نمک دریا و دریاچه منطقه زندگی خود را برای سوغات به خانه میزبان می‌برد و به او هدیه می‌داد؛ وقتی مهمان وارد خانه می‌شد اگر نمک به‌همراه نداشت، صاحب‌خانه به‌شوخی به میهمان می‌گفت: بشکنه دستی که نمک نداره.

رسول اکرم(ص) نیز در این زمینه می‌فرمایند: «هرگاه یکی از شما به سفر رفت، هنگامی که به‌سوی خانه و خانواده‌اش برمی‌گردد، حتماً برایشان هدیه و سوغات آورد، حتی اگر شده سنگی باشد».(1) منظور رسول خدا(ص) در اینجا سنگ نمک است.

یا این ضرب‌المثل: هرچه بگندد نمکش می‌زنند وای به روزی که بگندد نمک.

نمک به‌خاطر خواص فراوانی که دارد از گندیدگی و خراب شدن مواد پیشگیری می‌کند و از رشد میکروارگانیسمها جلوگیری می‌کند و خراب شدن ماده غذایی را برای مدت زمان بسیار طولانی به تعویق می‌اندازد حتی می‌توان با استناد به کشفیات باستان‌شناسان در شوره‌زارها اشاره کرد؛ جسد حیواناتی را که متعلق به چندین هزار سال پیش بوده‌اند سالم پیدا کرده‌اند‌.

با پیشرفت علم که یک وسیله‌ای برای بهبود زندگی بشر است، متأسفانه عده‌ای دشمن دانا و خودیهای نادان دست به تغییرات در نمک زدند و این ماده غذایی بسیار مفید و پرارزش را دست‌خوش تغییراتی کرده‌اند که این ماده غذایی پر‌ارزش تبدیل به سمی مهلک شده است.

تحقیقات نشان می‌دهد که با دست بردن در این ماده غذایی مهم آن را تغییر داده‌اند و از آن یک سم خطرناک به‌نام NaCl ساخته‌اند که حاوی دیگر مواد ریز‌مغذی نیست و به‌بهانه‌های واهی به آن ید I شیمیایی اضافه کرده‌اند تا به‌طور مثال از بیماری گواتر پیشگیری کنند، البته اگر به آمار گواتر در کشور دقت کنید با توجه به جمعیت امروز و نسبت‌بندی ساده‌ای به جمعیت دهه‌های گذشته، بیماری گواتر و مشکلات تیرویید کمتر نشده بلکه بیشتر نیز شده است.

حال این سؤال پیش می‌آید که بالاخره نمک خوب است یا بد؟

اگر از نمک ریز‌مغذی‌های پتاسیم، منیزیم، منگنز، روی، آهن، ید طبیعی، کلرید سدیم، فسفاتها و… را جدا کنیم، آیا باز هم می‌توانیم اسم آن را نمک طعام بگذاریم؟! نمکی که امروزه در دسترس ما است تنها«کلرید سدیم» NaCl است و هیچ‌کدام از این ریزمغذیها را ندارد.

چه نمکی مورد تأیید است

این ریزمغذیها در نمک دریا و سنگ نمکها موجود است که با تجزیه آنها به این نمک شیمیایی امروزه دست پیدا می‌کنند؛ نمک دریا حاوی مقادیر زیادی ریزمغذیها و یونهای منگنز، منیزیم، کلسیم، پتاسیم، سدیم، برم، ید، روی، سولفاتها، آهن و… است؛ نمک فقط کلرید سدیم نیست!

بررسی نمک در احادیث

أَحْمَدُبْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ فِی الْحَدِیثِ الْقُدْسِیِ‏ یَامُوسَى سَلْنِی کُلَّ مَاتَحْتَاجُ إِلَیْهِ حَتَّى عَلَفَ شَاتِکَ وَمِلْحَ‏ عَجِینِکَ.

احمدبن فهد در عدة الداعی در مورد حدیثی قدسی: ای موسی، هرآنچه نیاز داری از من بخواه حتی علف گوسفندت و نمک آشت را.

و روی‏ أن أفضل ما یطبخ منه ماء و ملح‏.

و روایت شده که بهترین چیزی که از آن غذا طبخ می‌شود، آب و نمک است.

الشِّهَابُ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص‏) سَیِّدُ إِدَامِکُمُ الْمِلْحُ‏.

شهاب، رسول‌الله(ص) فرمود: آقا و سرور خورشهای شما نمک است.

وَ مِنْهُ، عَنْ بَکْرِبْنِ صَالِحٍ عَنِ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ الْأَوَّلِ(ع) قَالَ: لَمْ‏یَخْصِبْ‏ خِوَانٌ‏ لَامِلْحَ‏ عَلَیْهِ وَ أَصَحُّ لِلْبَدَنِ أَنْ یُبْدَأَ بِهِ فِی الطَّعَامِ.

سفره برکت نمی‌گیرد و کامل نمی‌شود جز با نمک و بدن با شروع غذا به نمک اصلاح می‌شود.

عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِبْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَحْمَدَالْمُحْسِنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ مِسْکِینِ‌بْنِ عَمَّارٍ عَنْ فُضَیْلٍ الرَّسَّانِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ(ع) قَالَ: أَوْحَى اللَّهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَى إِلَى مُوسَى‌بْنِ عِمْرَانَ(ع) أَنْ مُرْقَوْمَکَ یَفْتَتِحُوا بِالْمِلْحِ وَیَخْتَتِمُوا بِهِ وَإِلَّا فَلَایَلُومُوا إِلَّا أَنْفُسَهُمْ.

و از او از ابن‌سماعه از احمدبن حسن میثمی از مسکین‌بن عمار از فضیل رسان از فروه از ابی‌جعفر علیه السلام نقل می‌کند که فرمود: خدا به موسی وحی کرد که قومت را امر کن که به نمک افتتاح کنند و به آن ختم کنند وگرنه ملامت نکنند مگر خودشان را.

عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ‌بْنِ یَحْیَى عَنْ جَدِّهِ عَنْ مُحَمَّدِبْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ(ع) قَالَ قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ(ع‏) ابْدَءُوا بِالْمِلْحِ‏ فِی أَوَّلِ طَعَامِکُمْ فَلَوْیَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی الْمِلْحِ‏ لَاخْتَارُوهُ عَلَى التِّرْیَاقِ الْمُجَرَّبِ‏ وَرَوَى بَعْضُ أَصْحَابِنَا عَنِ الْأَصَمِّ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ(ع‏).

از او از قاسم پسر یحیی از جدش از محمدبن مسلم از ابی‌عبدالله(ع) که فرمود: امیرالمؤمنین(ع) فرمود: در اول غذایتان با نمک شروع کنید، پس اگر مردم آنچه را در نمک هست می‌دانستند آن را بر پادزهر مجرب اختیار می‌کردند و بعضی از اصحاب ما این را از اصم از شعیب از ابی‌بصیر از ابی‌عبدالله(ع) نقل کرده‌اند.