در این مطلب درباره کودک آزاری و قوانین مقابله با آن را مرور خواهیم کرد. در سراسر جهان کودک آزاری توسط پدر یا مادر یا افراد دیگر اتفاق می افتد. کودک آزاری عبارت است از هر گونه بدرفتاری فیزیکی و یا عاطفی، سواستفاده جنسی، غفلت یا رفتار همراه با بی توجهی یا استثمار تجاری یا سایر انواع استثمار، که منجر به آسیب واقعی یا احتمالی به سلامت، بقا، رشد یا کرامت کودک در زمینهٔ روابط یا مسئولیت، اعتماد یا قدرت شود. (تعریف سازمان جهانی بهداشت).
برخی از این آثار میتواند مخفی باشد. ممانعت از حاضر شدن در کلاس درس، محروم کردن او از غذا، حبس در حمام یا زیرزمین نمونهٔ کودک آزاری است. تنبیه بدنی و تجاوز جنسی به کودک هم از انواع کودک آزاری فیزیکی است.
بر اساس پیماننامه حقوق کودک هر فرد زیر ۱۸ سال کودک (یا نوجوان) محسوب میشود.
در ادامه شما را با قوانین کشورهای قاره های مختلف در برابر کودک آزاری آشنا میکنیم. با ما همراه باشید.
در آلمان کودکآزاری که بیش از ۲۵ سال سن داشته باشند با نظر موافق کمیسیون پزشکی با استفاده از دارو عقیم میشوند. در سوئد نیز قانون مشابهی وجود دارد. در فرانسه و اسپانیا نیز تمهیداتی برای اجرای مورد مشابه انجام گرفتهاست.
کودک آزاری در ایالات متحده آمریکا جرمی بسیار جدی محسوب میشود و دادگاه میتواند برای مجرمان از احکام تعلیقی تا حبس ابد مجازات تعیین کند.
در ایران طبق ماده ۱۱ «لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان» هر کس مرتکب قتل عمد یا ضرب و جرح عمدی کودک یا نوجوان شود و به هر علتی قصاص نشود، علاوه بر پرداخت دیه طبق مقررات، حسب مورد به بیش از دو سوم حداکثر مجازات مقرر قانونی محکوم خواهد شد.
برای کمکگرفتن از متخصصان و سازمانهای مسئول در مورد کودکآزاری میتوان با اورژانس اجتماعی ۱۲۳، یا صدای یارا (خط تلفنی انجمن حمایت از حقوق کودکان) یا سازمان بهزیستی یا دادستانی استانها تماس گرفت.
به اعتقاد برخی روانشناسان بایستی کودکان را متناسب با سن آنها در زمینه سوءاستفاده جنسی آگاه کرد. تجربه سوءاستفاده جنسی از کودکان در دوره کودکی اتفاق ناخوشایندی است که میتواند نتایج آن تا بزرگسالی تداوم پیدا کند و ممکن است در زمان ازدواج و به شکل اختلالات جنسی خود را نشان دهد. آنان معتقدند وجود رفت و آمدهای خانوادگی و اجتماعی، فرزندان را در برقراری روابط بین فردی تقویت میکند.
۱) عاطفی (روانی)
۲) بدنی،
۳) جنسی و
۴) غفلت و بیتوجهی دستهبندی میشود.
این نوع آزار کمتر از انواع دیگر گزارش میشود یا شناسایی میشود اما بسیاری آن را شایعترین نوع کودکآزاری میدانند. این نوع آزار معمولاً دیگر انواع آزار همراه است. کودکی که از نظر روانی آزار میبیند رفتارهایی بروز میدهد که برای آنها دلیل پزشکی یا دلیل موجهی پیدا نمیشود یا متناسب با سن او نیستند یا نشانههای عدم رشد کافی از جنبههای مختلف وجود دارد.
این نوع آزار برای دختربچهها بیشتر از پسربچهها اتفاق میافتد. اما در پسربچهها هم کم نیست. در آمیزش جنسی رضایت هر دو طرف مهم است. اما آمیزش جنسی با فرد زیر پانزده سال در هر حالتی، سوء استفاده جنسی است. آمیزش جنسی فرد بالای هجده سال با فرد زیر هجده سال هم آزار جنسی است.
هرگونه لطمه یا آزار بدنی؛ هر نوع کتک زدن، تکان دادن شدید، سوزاندن، پرتاب کردن و هل دادن، مسموم کردن، خفه کردن و مانند آن نشانه آزار جسمی است.
در کل هر نوع آسیب یا لطمهای در بدن که یکی از ویژگیهای زیر را داشته باشد احتمالا کودکآزاری است:
هر گونه علامت یا نشانه آسیب در بدن کودکی که توانایی حرکت ندارد (هنوز رشد نکرده یا دچار معلولیت است).
در جایی از بدن که چنین آسیبی غیرمعمول است.
هیچ توضیح یا دلیل پزشکی برای آن وجود ندارد.
توضیح پدر و مادر/سرپرست دربارهٔ چگونگی ایجاد آسیب با ماهیت آن تطبیق ندارد یا منطقی به نظر نمیرسد (توجه به این موضوع برای پزشکان، کارکنان درمانی و معلمان بسیار مهم است)
پدر و مادر/سرپرست رفتاری مشکوک دارند، با تأخیر از پزشک یا کادر درمانی کمک خواستهاند یا اصلاً کمک نگرفتهاند، برای ترخیص کودک از بیمارستان عجله دارند و اصرار میکنند که با بچه خوب رفتار میکنند.
پدر و مادر از هم جدا شده باشند و مراقبت از کودک گاهی بعهده همسر (یا دوست پسر/دختر) مادر یا پدر باشد.
کودک اغلب غمزده، منزوی، ترسیده یا با بهتزدگی ناظر است یا ممکن است چیزی بگوبد که حاکی از آزار دیدن باشد.
در سالهای اخیر به نوعی از کودکآزاری توجه شده که با سایر انواع کودکآزاری تفاوت دارد و تحت عنوان «کودکآزاری ساختاری» شناخته میشود. این نوع کودکآزاری به نبود ساختارهای مناسب اجتماعی و اقتصادی برای پیشگیری از کودکآزاری اشاره میکند. به همین دلیل نیز دانستن نکات زیر به آشنایی با انواع کودکآزاری و به ویژه کودکآزاری ساختاری کمک میکند:
1- کودک آزاری رفتاری است که از طرف بزرگسالان مانند والدین، سرپرستان، معلمان و … نسبت به کودکان انجام میشود و به سلامت جسمی و روانی آنان آسیب میرساند.
2- کودکآزاری در انواع گوناگون جسمی، عاطفی، روانی، غفلت، سوء استفاده در اشکال جنسی و بهرهکشی اقتصادی صورت میگیرد.
3- پیامدهای آسیبزای انواع کودکآزاری به جنبه خاصی از رشد کودک مثل ابعاد جسمی و روانی محدود نمیشود، بلکه اثرات آن تا بزرگسالی ادامه پیدا میکند و در بسیاری از موارد به چرخه کودکآزاری میانجامد و کودک قربانی در بزرگسالی به آزارگر تبدیل میشود.
4- مهمترین ویژگی کودکآزاری ساختاری این است که بر خلاف سایر انواع کودکآزاری، کودک توسط فرد یا افرادی مورد آزار قرار نمیگیرد بلکه آسیبی که به کودک وارد میشود از ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ناشی میشود. نمونههای این نوع کودکآزاری را میتوان در حوزه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد بررسی قرار داد.
5- در حوزه اقتصادی کار کودکان نمونه بارز کودکآزاری ساختاری است. کار کودک از این نظر آزار محسوب میشود که مانع دستیابی او به حقوق اساسی وی از جمله آموزش، بهداشت، سلامت، بازی و شادی است. در واقع کار اجباری کودک از سوی پدر و مادر صورت نمیگیرد بلکه شرایط نامناسب اقتصادی جامعه که محصول ساختار اقتصادی است کار اجباری را به وی تحمیل میکند.
6- نمونههای دیگر کودکآزاری در حوزه اقتصادی، کودکان بازمانده از تحصیل و ازدواج در سنین پایین است که هر دو به سلامت جسمی و روانی کودک آسیب میرساند. همچنین بازماندن از تحصیل به دلایل اقتصادی، یعنی در نظر گرفتن آموزش به عنوان یک کالا و نه یک حق اساسی؛ به عبارت دیگر آموزش از این دیدگاه کالایی است که کودکان محروم نمیتوانند از آن بهرهمند شوند.
7- در حوزه اجتماعی و فرهنگی هم میتوان از آزارهایی که از نظام آموزشی مانند رقابت، آموزش مبتنی بر حافظه، نمرهگرایی، فضای نامناسب آموزشی، کمبود مدرسه، تعداد زیاد دانشآموزان در هر کلاس، آموزش در نوبت بعد از ظهر که با خستگی دانشآموزان همراه است نام برد. دادن تکالیف درسی زیاد به کودکان نیز مانع استراحت و خواب کافی آنها میشود.
8- تبعیض و به ویژه تبعیض جنسیتی که جنبه فردی ندارد و به فرهنگ تبدیل شده است، نمونه دیگری از کودکآزاری ساختاری در حوزه اجتماعی و فرهنگی است.