به مانند تمام موضوعات مرتبط با سلامت، تغذیه هم از باورها و توصیههای عامیانه در امان نمانده و همیشه از اطرافیانمان اطلاعات عجیب و جالبی درباره این که چه بخوریم و چه نخوریم، میشنویم. البته در مورد بعضی خوراکیها مثل میوه، بین تمام مردم توافق نسبی وجود دارد و همه میدانند که خوردن میوه ضامن سلامتی است ولی درباره زمان میوه خوردن توصیههای ضد و نقیضی وجود دارد. یکی از باورهای رایج در این زمینه، این است که میوه را نباید همزمان با وعدههای غذایی مثل ناهار و شام مصرف کرد و حتی عدهای معتقدند تا یکی، دو ساعت بعد از غذا هم نباید میوه بخوریم چون میوه مانع از جذب مواد مغذیای میشود که توسط غذا وارد بدن ما شدهاند. برای اینکه ببینیم این باور چقدر درست است و بهترین زمان برای خوردن میوه چه وقت است، با دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار دانشگاه گفتوگویی کردهایم که میخوانید:
آقای دکتر! اینکه میوه مانع از جذب مواد غذایی میشود و نباید همراه با غذا آن را مصرف کرد، درست است؟
در آخرین مطالعات و گزارشهای دانشگاههای تغذیه معتبر دنیا، به شدت توصیه شده که مردم در هر ساعتی از شبانهروز که میتوانند میوه و سبزی مصرف کنند. در واقع فواید میوهها و سبزیها آنقدر زیاد است که در هر زمانی از شبانهروز که مصرف شوند، مورد تایید است ولی این عقیدهای هم که در میان مردم وجود دارد، جای بحث و بررسی دارد. میدانیم که میوهها منابع غنی فیبر هستند و وقتی میوه میخوریم مقدار زیادی فیبر وارد دستگاه گوارشمان میشود. این فیبرها باعث سریع شدن حرکات دودی روده میشوند و در نتیجه عبور مواد غذایی را از دستگاه گوارش تسریع میکنند. به این ترتیب وقتی ما میوه را همراه یا بلافاصله بعد از غذا میخوریم، مواد غذایی با سرعت بیشتری از دستگاه گوارشمان عبور میکنند و در نتیجه جذب خیلی از مواد مغذی مثل ویتامینها و مواد معدنی، به اضافه کالری و حتی ترکیبات غذایی مضر مثل کلسترول و قند کمتر میشود.
پس با این حساب، مصرف میوه همراه غذا، هم خوب است و هم بد؟بله. این موضوع کاملا نسبی است. اگر فردی مشکل خاصی از نظر کمبود مواد
مغذی نداشته باشد، میتواند با خیال راحت همراه ناهار و شامش میوه مصرف کند. به عنوان نمونه برای افراد چاق یا مبتلایان به قندخون بالا مصرف انواع میوهها به جز میوههای شیرین مثل خرما، انجیر و توت یا سبزیجاتی مثل کاهو و سبزی خوردن همراه غذا، نه تنها مضر نیست که میتواند مفید هم باشد. به این ترتیب که مصرف میوهها باعث کندشدن سرعت جذب مواد مغذی از جمله قند میشود. اما برای کسی که دچار کمبود وزن و لاغری بیش از حد است، مصرف میوه همراه غذا توصیه نمیشود چون باعث میشود کالری موجود در غذا به میزان لازم جذب بدنش نشود و در وزنگیری دچار مشکل شود. به علاوه افرادی که دچار سوءهاضمه هستند، کسانی که ترشح اسید معدهشان زیاد است، یا مبتلایان به زخم معده، التهاب معده، زخم اثنیعشر و سایر مشکلات دستگاه گوارش فوقانی یا تحتانی، از مصرف میوه حین غذا منع میشوند ضمن اینکه اصولا رژیم غذایی این افراد کم فیبر است.
آقای دکتر! در بعضی از فرهنگهای غذایی، مردم عادت دارند سر سفره ناهار یا شام از میوههای فصل مثل انگور و خربزه به عنوان دسر استفاده میکنند. شما این عادت غذایی را تایید میکنید؟
بله. همانطور که گفتم افراد عادی که نه اضافه وزن دارند نه کمبود وزن و مشکلات گوارشی میتوانند به مقدار متعادل همراه یا بعد از غذایشان به عنوان دسر میوه فصل میل کنند. مثلا 2، 3 تا قاچ کوچک خربزه همراه غذا مشکلی ندارد یا اگر کسی دلش میخواهد پرتقال و مرکبات کنار غذایش باشد، خیلی هم خوب است چون مصرف ویتامین C به جذب آهن، روی و کلسیم غذا کمک میکند؛ بنابراین ما به کسانی که مبتلا به فقر آهن هستند، توصیه میکنیم همراه غذایشان لیمو، نارنج یا همان پرتقال را مصرف کنند تا جذب آهن در بدنشان ارتقا پیدا کند. ولی باید دقت کرد از میوههای خیلی شیرین حتما به عنوان دسر بعد از غذا استفاده کنید چون این میوهها با افزایش قند خون باعث سیری کامل و خوشایندتری میشوند ولی مصرفشان قبل یا حین غذا احساس سیری کاذب به وجود میآورد و باعث کم اشتهایی میشود.
در مورد مصرف میوهها قبل از ناهار یا شام چه توصیهای دارید؟
کسانی که اضافه وزن و ولع زیادی هم نسبت به غذا دارند، به شرط اینکه مشکل گوارشی نداشته باشند میتوانند ناهار یا شامشان را با خوردن میوههای غیرشیرین یا سالاد میوه و سبزی شروع کنند تا مقداری از حجم معدهشان با این مواد پر شود و بتوانند از این طریق مشکل پرخوریشان را کنترل کنند. البته ممکن است بعضیها با خوردن میوه قبل یا حین غذا دچار نفخ شوند که این نفخ نشانه عدم هضم و جذب مناسب است؛ پس چه بهتر كه این دسته از افراد خوردن میوهشان را به زمانهای دیگر موكول كنند.
بهعنوان پرسش آخر، به نظر شما بهترین زمان برای میوه خوردن چهوقت است؟
ساعت 10 صبح یا در ساعات عصر به عنوان عصرانه که میتواند جایگزین انواع شیرینیجات و تنقلات كمارزش شود.