تلاشگران در گمراهی افراد جامعه، اولیا و دوستان با وفای شیطان هستند؛ کسانی که شیطان را در موارد تنهایی و عدم توانایی در اجرای نقشههایش کمک میکنند و به وسیله آنان بسیاری از گمراهیها انجام میگیرد.
دوستان شیطان كسانی هستند كه فتنه و فتنهانگیزی را دوست دارند، از خونریزی و كشتار خوششان میآید، دیگران را برای جنگ و دعوا با مسلمانان تحریك میكنند.
آنها تحت تأثیر وسوسههای شیاطین قرار میگیرند و به خاطر دوستی با آنان، با مۆمنان میجنگند: «وَإِنَّ الشَّیاطِینَ لَیوحُونَ إِلَى أَوْلِیآئِهِمْ لِیجَادِلُوكُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ»؛ «و در خفا شیطانها به دوستان خود وسوسه مىكنند تا با شما ستیزه نمایند و اگر اطاعتشان كنید قطعاً شما هم مشركید».(1) قرآن برای این افراد ویژگیهایی را ذکر کرده است:
ترسو بودن
«إِنَّمَا ذَلِكُمُ الشَّیطَانُ یخَوِّفُ أَوْلِیاءهُ فَلاَ تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِن كُنتُم مُّۆْمِنِینَ»؛ «در واقع این شیطان است كه دوستانش را مى ترساند پس اگر مومنید از آنان مترسید و از من بترسید».(2)
نشانه دوستان شیطان، ترس و وحشت است؛ زیرا اولیاءالله اهل خوف و ترس نیستند: «أَلا إِنَّ أَوْلِیاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَلاَ هُمْ یحْزَنُونَ»؛ «آگاه باشید كه بر دوستان خدا نه بیمى است و نه آنان اندوهگین مىشوند.»(3)
بیایمانی و شرک
از دیگر نشانههای اولیای شیطان، بیایمانی است؛ زیرا شیطان فقط بر افراد بیایمان سلطه دارد: «یا بَنِی آدَمَ لاَ یفْتِنَنَّكُمُ الشَّیطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَیكُم مِّنَ الْجَنَّةِ ینزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِیرِیهُمَا سَوْءَاتِهِمَا إِنَّهُ یرَاكُمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیثُ لاَ تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیاطِینَ أَوْلِیاء لِلَّذِینَ لاَ یۆْمِنُونَ»؛ «اى فرزندان آدم! زنهار تا شیطان شما را به فتنه نیندازد؛ چنان كه پدر و مادر شما را از بهشت بیرون راند و لباسشان را از ایشان بركند تا عورتهایشان را بر آنان نمایان كند؛ در حقیقت او و قبیلهاش شما را از آنجا كه آنها را نمىبینید مىبینند، ما شیاطین را دوستان كسانى قرار دادیم كه ایمان نمىآورند».(4)
شیطان از خدا و یاد او خوف دارد؛ چرا که هر جا نام و یاد خداست، ملائک الهی حاضرند و با حضور ملائک، شیاطین جرأت حضور ندارند؛ بلکه شیطان فقط بر کسانی سلطه دارد که از او پیروی میکنند و او را سرپرست خود میگیرند و به خدا شرک میورزند.
در حدیثی از امام صادق(علیه السلام) آمده است که فرمود: «در خانهات اذان بگو که همانا اذان شیطان را فراری میدهد».(5)
در سخنی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز آمده است که فرمود: «آیا شما را خبر ندهم از چیزی که اگر آن را انجام دهید شیطان از شما دور میشود، همان طور که مشرق از مغرب دور است؟ اصحاب گفتند: بفرمایید. فرمود: روزه، صورت شیطان را سیاه میکند و صدقه کمرش را میشکند و دوستی به خاطر خدا و کمک به عمل صالح، دنباله او را قطع میكند و استغفار رگ قلب او را پاره میکند و هر چیزی زکاتی دارد و زکات ابدان، روزه است».(6)
سست بنیانی
ضعف و سستی و آسیبپذیری شاخصه مهم دیگر آنهاست: «مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ أَوْلِیاء كَمَثَلِ الْعَنكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیتًا وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُیوتِ لَبَیتُ الْعَنكَبُوتِ لَوْ كَانُوا یعْلَمُونَ»؛ «داستان كسانى كه غیر از خدا دوستانى اختیار كردهاند، همچون عنكبوت است كه خانهاى براى خویش ساخته و در حقیقت اگر مىدانستند، سستترین خانهها همان خانه عنكبوت است».(7)
اولیای شیطان به عنوان تکیهگاههایی همچون لانه عنکبوت هستند؛ زیرا خانه باید دیوار، سقف، در و مواد مستحکمی داشته باشد؛ ولی خانه عنکبوت هیچ یک را ندارد. شیطان و اولیای او هم چنین هستند. قرآن به مسلمانان میآموزد که نه تنها از اولیای شیطان نباشند؛ بلکه با دوستان شیطان نیز مقابله کنند؛ چرا که آنان بسیار سست عنصر و ضعیف هستند: «الَّذِینَ آمَنُواْ یقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالَّذِینَ كَفَرُواْ یقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ الطَّاغُوتِ فَقَاتِلُواْ أَوْلِیاء الشَّیطَانِ إِنَّ كَیدَ الشَّیطَانِ كَانَ ضَعِیفًا»؛ «كسانى كه ایمان آوردهاند در راه خدا كارزار مىكنند و كسانى كه كافر شدهاند در راه طاغوت مىجنگند؛ پس با یاران شیطان بجنگید كه نیرنگ شیطان [در نهایت] ضعیف است».(8)
آنهایی که راه کفر را در پیش گرفتند، از ولایت خدای تعالی خارج شدهاند؛ در نتیجه دیگر مولایی ندارند و ولی آنان شیطان است و آنها، اولیای شیطان.(9)
برادران شیطان
هنگامی که ارتباط با شیطان از حد متعارف فراتر برود و آن قدر تنگاتنگ و صمیمی بشود که به مرحله برادری برسد، شیطان آنها را به عنوان برادران صمیمی خویش میپذیرد و این نهایت سقوط برای انسان است.
قرآن برادران شیطان را کسانی معرفی میکند که در خرج اموال و صرف دارایی خود حد و مرزی قائل نیستند و اهل اسراف و تبذیر هستند: «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ كَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیاطِینِ وَكَانَ الشَّیطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا»؛ «و حق خویشاوند را به او بده و مستمند و در راهمانده را [دستگیرى كن] و ولخرجى و اسراف مكن؛ چرا كه اسرافكاران برادران شیطانهایند و شیطان همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است».(10)
تعبیر به برادران شیطان یا به خاطر این است که اعمالشان همردیف و هماهنگ اعمال شیطان است که همچون برادرانی که یکسان عمل میکنند و یا اینکه قرین و همنشین شیطان در دوزخاند.(11)
===============================
پینوشت:
1. انعام: 121.
2. آلعمران: 175.
3. یونس: 62.
4. اعراف: 27.
5. کافی، ج3، ص308.
6. همان، ج4، ص62.
7. عنکبوت: 41.
8. نساء: 76.
9. المیزان، ج4، ص 449.
10. اسراء: 27 ـ 26.
11. تفسیر نمونه، ج 12، ص 93.