خروپف، صدایی است که از جریان هوایی که باعث ارتعاش بافت در هنگام خواب میشود، به وجود میآید.
شیوع خروپف
هر فردی میتواند خروپف کند. آمارها نشان میدهد حدود ۴۵ درصد از مردان و ۳۰ درصد از زنان به صورت منظم خروپف میکنند. اغلب کسانی هم که خروپف نمیکنند، بعد از نوشیدن مشروبات الکلی یا استفاده از بعضی داروهای خاص و یا ابتلا به یک بیماری ویروسی، حتماً خروپف خواهند کرد. افرادی که خروپف میکنند، ممکن است هر خصوصیت ظاهری داشته باشند. معمولاً وقتی موضوع خروپف پیش میآید، ذهن ما به سمت مردی چاق با گردنی کلفت میرود! در صورتی که یک خانم بسیار لاغر اندام نیز میتواند خروپف کند. به طور کلی وقتی سن افراد بیشتر میشود یا وزن آنها افزایش مییابد. بیشتر خروپف میکنند.
چه چیزی باعث خروپف میشود؟
وقتی که نفس میکشیم، جریان هوا، به طور یکنواخت وارد بینی، دهان و ریههای ما شده و سپس خارج میشود. هنگامی که نشستهایم و آرام نفس میکشیم، صدای نسبتاً خفیفی به گوش میرسد؛ وقتی ورزش میکنیم، هوا با شدت بیشتری وارد بینی میشود و تلاطم بیشتری در جریان هوا به وجود میآید؛ در نتیجه صدای بلندتری شنیده میشود. وقتی که ما میخوابیم، منطقهای در پشت گلوی ما کمی نازک شده و عبور هوا از این راه باریک باعث ارتعاش میشود و این ارتعاش تولید صدای خروپف میکند. البته نازک شدن این مسیر دلایل مختلفی دارد و ممکن است در بینی، دهان یا گلو باشد.
تنفس دهانی
همانطور که در بالا گفته شد، انسان به طور طبیعی باید از طریق بینی تنفس کند؛ اما بعضی افراد به دلیل انسداد بینی نمیتوانند از این طریق نفس بکشند. انسداد بینی میتواند ناشی از عفونتهای سینوسی، تورم، آلرژی و یا انحراف سپتوم بینی باشد. در بزرگسالان معمولاً انسداد بینی به دلیل انحراف سپتوم از شکستگی بینی و یا تورم بافت از آلرژی است. در کودکان، اغلب علت انسداد بینی، لوزهها (لوزه سوم) میباشد. بسیاری از افراد که مجبورند از راه دهان تنفس کنند، خروپف میکنند؛ چرا که جریان هوا از طریق دهان سبب ارتعاش بیشتری در بافتها میشود.
عملکرد بینی در تنفس عادی
برای نفس کشیدن در حالت استراحت، بهتر است از طریق بینی نفس بکشیم. بینی برای هوای وارد شده، نقش یک بخاری، فیلتر و مرطوب کننده را دارد. وقتی که از طریق دهان نفس میکشیم، این تغییرات کمتر برروی هوا ایجاد میشود. هر چند ریههای ما قادرند از هوای خشک، آلوده و سرد نیز استفاده کنند، اما توجه داشته باشید که تنفس هوای سرد و خشک و آلوده مشکل است. بنابراین، بدن ما به طور طبیعی میخواهد از طریق بینی تنفس کند. بینی از دو گذر به موازات یکدیگر تشکیل شده که هر یک از آنها حفره بینی نامیده میشوند و به وسیله یک دیوار کوچک از هم جدا میگردند که تیغه بینی نام دارد. قسمت بلند و استوانهای شکل اطراف تیغه (دیواره بینی و نزدیک گونهها) را مخاط بینی مینامند. مخاط بینی دیوار نسبتاً سطحی از غضروف است. بینی رگهای خونی کوچک بسیاری دارد که وظیفه آنها تنظیم جریان هواست. اگر حجم این رگهای خونی افزایش یابد، جریان هوا کاهش مییابد و برعکس، اگر حجم آنها کاهش یابد و نازک شوند، جریان هوا افزایش مییابد.
کام نرم
کام نرم، فرم عضلانی از سقف استخوانی دهان (سخت کام) میباشد که پشت دهان (اروفارنکس oropharynx) را از حفرههای بینی (نازوفارنکس nasopharynx) جدا میکند. کام نرم در هنگام بلعیدن غذا و تنفس نقش مهمی دارد. در تنفس از راه بینی، کام به جلو حرکت کرده و راه هوایی بینی را باز میکند و هوا به ریه منتقل میشود. در حین غذا خوردن، کام به عقب حرکت میکند و راههای حفرههای بینی بسته شده و غذا و مایع به جای پشت بینی به درون مری فرستاده میشود. زبان کوچک در پشت کام نرم وجود دارد و به همراه کام نرم در تلفظ بعضی لغات در بعضی از زبانها تولید صدا میکند (مثل زبان عبری و فارسی). کام و زبان کوچک متصل به آن اغلب سازهای هستند که در طول خروپف صدا تولید میکنند و در درمانهای جراحی خروپف، برای جلوگیری از تولید صدا، شکل این سازه را تغییر میدهند. بنابراین اگر به زبانی تکلم میکنید که زبان کوچک نیز در تولید بعضی صداها کاربرد دارد، به شما توصیه نمیشود از این روش درمانی استفاده کنید و این روش برای شما مناسب نخواهد بود.
راههای هوایی تنگ
وظیفه لوزه، مبارزه با انواع باکتریها و ویروسهاست. آنها در پشت دهان و روی هر طرف گلو (اروفارنکس) واقع شدهاند. و به آنها لوزه کامی نیز میگویند. مثل سایر بافتهای مقابلهکننده با عفونت، لوزهها نیز زمانی که در برابر باکتری و ویروس از بدن دفاع میکنند، متورم میشوند و اغلب پس از رفع عفونت به اندازه طبیعی خود برنمیگردند و همانطور بزرگ باقی میمانند؛ بنابراین راه هوایی باریک شده و موجب ارتعاش و خروپف میشود. همانگونه که در بالا اشاره کردیم، کام نرم (نرم کامه) بافتی است که به پایین و عقب دهان آویزان است که اگر خیلی آویزان یا خیلی نرم و یا بلند باشد، میتواند موجب خروپف شود.
موقعیت خواب
معمولاً افراد در حالت درازکش میخوابند؛ بنابراین نیروی جاذبه تمامی اجزای بدن را به سمت خود میکشد؛ اما بافتهای گلو نرم و آویزان هستند. بنابراین وقتی که به پشت دراز میکشیم، نیروی جاذبه، کام، لوزهها و زبان را به سمت عقب میکشاند و همین مسأله باعث تنگ شدن راه هوا و ارتعاش میشود.
مراحل خواب
خواب شامل چندین مرحله است؛ اما به طور کلی میتوان آن را به Rem (حرکت سریع چشم) و Non- Rem (بدون حرکت یا حرکت آرام چشم) تقسیمبندی کرد. خروپف ممکن است در کل زمان خواب و در تمام مراحل خواب رخ دهد یا فقط در یک مرحله از خواب؛ اما بیشتر در مرحله Rem اتفاق میافتد، زیرا در این مرحله خاصیت عضلهای از بین میرود و کاهش مییابد (یعنی کشیدگی طبیعی عضلات کاهش مییابد). در طول مرحله خواب رِم، مغز به تمام عضلات بدن (به جز عضلات تنفس) سیگنال میفرستد که شل شوند و استراحت کنند. متأسفانه عضلات زبان، کام و گلو میتوانند با این سیگنال دچار ضعف بیش از اندازه شوند و راه هوایی را باریک و خروپف ایجاد کنند.
تأثیر داروها
علت ریشهای خروپف، ارتعاش بافتها در زمان تنفس است. بعضی از داروها و همینطور الکل، به تقویت آرامش عضلات در هنگام خواب کمک میکنند. (همانطور که عضلات سقف دهان، زبان، گردن و حلق بیشتر شل میشوند، راههای هوایی باریک میشود و همین امر باعث ارتعاش میگردد.) برخی از داروها نیز به داشتن خواب عمیقتر کمک میکنند که میتواند خروپف را شدیدتر کند.
سطوح مختلف خروپف
مقاومت در برابر جریان هوا به هر یک از دلایل ذکر شده، باعث ایجاد خروپف میشود و به اختلال خواب ربط پیدا نمیکند. اگر مقاومت در برابر جریان هوا افزایش یابد و تلاش برای حفظ تهویه و تنفس کافی ممکن است باعث کمبود اکسیژن در خون شود (هیپوکسی) که از آن به عنوان سندرم مقاومت هوا یا (UARS) نام برده میشود. نحوه معاینه کسی که خروپف میکند. کسی که مشکل خروپف دارد، معمولاً پزشک به اعضای خانواده و هم اتاقی او صحبت و مشورت میکند که یک تاریخچه کامل از مشکلات فیزیکی او نیز احتیاج است. از بیمار در مورد آرامشاش در طی خواب، نحوه خوابیدن و علائم خواب آلودگی در طول روز و یا چرت زدنهای روزانه او سؤال میشود. انجام معاینات جسمی نیز به ارزیابی بیمار کمک میکند؛ مثل وزن بیمار، شاخص توده بدن، معاینه بینی، حفره دهان، گلو و تشخیص علت خروپف و اینکه چگونه راه عبور هوا باریک میشود.
چرا خروپف یک مشکل است
خروپف گاهی اوقات میتواند نشانه یک مشکل جدیتر باشد. افرادی که خروپف میکنند، باید از نظر مشکلات تنفسی و یا مشکلات خواب، مورد بررسی و آزمایش قرار گیرند. اگر هیچ مشکل پزشکی دیگری وجود نداشت، فقط یک مشکل باقی میماند و آن برهم خوردن آرامش خواب برای هم اتاقی فرد خواهد بود. گاهی اوقات خروپف بیش از آنکه خود فرد را اذیت کند، خانواده و دوستان او را آزار میدهد. خروپف ممکن است یک مشکل پزشکی نباشد، اما یک مشکل مهم اجتماعی است.
درمان
اهداف درمان جراحی به سختی تعیین میشود. مشکل خروپف معمولاً مشکل اساسی برای همسر و یا هم اتاقی فرد است. لذا هدف از یک درمان موفق، در واقع ایجاد آرامش برای هم اتاقی فرد است و به همین دلیل، دشوار میباشد و ممکن است بعد از جراحی و از بین رفتن صدای بلند خروپف حتی صدای ملایم یک تنفس سنگین فرد نیز برای هم اتاقیاش غیرقابل تحمل باشد. گروهی اعتقاد دارندکه اگر هماتاقی فرد قبل از جراحی هر هفت شب هفته اتاق را به علت خروپف همسر یا دوستش ترک میکرده است و بعد از جراحی فقط یک شب مجبور میشود جای خواب خود را عوض کند، این یعنی جراحی موفقیتآمیز بوده است.
درمانهای غیرجراحی
به طور کلی از درمانهای غیرجراحی خروپف عبارتند از: تغییرات رفتاری دستگاههای دندانپزشکی دستگاههای بینی و داروها بینی CPAP (نام یک دستگاه)
تغییرات رفتاری: تغییرات رفتاری شامل، کاهش وزن، تغییر موقعیتهای خواب، اجتناب از مصرف الکل، ترک سیگار و همین طور عدم مصرف داروهایی که باعث خروپف میشوند. تغییرات رفتاری را به آسانی میتوان تشخیص داد و فرد به سختی میتواند آن را برطرف کند. مثلاً به راحتی میتوان فهمید که علت خروپف تقریباً ۵ کیلو وزن اضافه فرد است، ولی خود شخص به سختی میتواند این اضافه وزن را کاهش دهد.
وسایل دندانپزشکی: همانطور که قبلاً گفتیم، خروپف به علت عبور جریان هوا از منطقه تنگ در گلو ایجاد میشود. برخی از دستگاههای دندانپزشکی فک را به سمت جلو نگه میدارند و از آنجایی که زبان از جلو به آرواره متصل است، زبان نیز به سمت جلو حرکت میکند (در زمان استفاده از دستگاه) و باریک شدن راههای عبور هوا از طریق زبان انجام میشود. تمامی ابزار و وسایل دندانپزشکی بهتر است توسط دندانپزشک ساخته شوند تا بیمار با استفاده از آنها دچار مشکل نشود. در بیشتر از ۷۰ -۹۰ درصد موارد این وسایل موجب خروپف میشوند.
دستگاههای بینی و داروها: در افرادی که سوارخ بینیشان کوچک است، خروپف را میتوان با دستگاههای بینی و یا داروها کاهش داد. با استفاده از دریچههایی قسمت جلویی بینی را باز میکنند و اگر تنها قسمت باریک بینی مربوط به این قسمت باشد، خروپف با این وسیله بهبود مییابد، البته اغلب این چنین نیست. اگر مخاط بینی به علت تحریک و یا آلرژی متورم شده باشد، با استفاده از اسپریهای بینی این مشکل حل خواهد شد. یکی از روشهای مناسب برای تمیز کردن و مرطوب نگه داشتن بینی از مواد محرک محیطی مثل گرد و خاک، گرده گیاهان و دود، استفاده از اسپریهای آب شور است. تا زمانی که مواد محرک در بینی وجود داشته باشند، بینی تحریک و مخاط بینی متورمتر میشود.
پوشش بینی نیز میتواند به علت هوای سرد و خشک نیز متورم شود. با استفاده از شستشو دهندههای بینی بدون هیچ عوارض جانبی، مواد محرک شسته و مخاط مرطوب نگه داشته میشود.
CPAP :CPAP دستگاهی است که در بیماران مبتلا به انسداد بینی برای ورود مداوم هوا و تنظیم فشار آن، استفاده میگردد. این دستگاه به علت تنظیم فشار هوا در بهبود خروپف بسیار مؤثر است و تنها عیب این دستگاه این است که اندازه آن بزرگ و کمی سنگین است. بنابراین فرد نمیتواند هر روز از آن استفاده کند.
رفع و درمان خروپف با عمل جراحی
برای درمان خروپف و به منظور کاهش انسداد یا باریک شدن ناحیه درگیر، جراحیهای خاصی انجام میشود، اغلب باریکشدگی و انسداد فقط در یکی از مناطق نیست، بنابراین با جراحی یک قسمت خروپف کاهش مییابد اما به طور کامل از بین نمیرود. جراحی معمولاً بر راههای بینی (سوراخهای بینی) و کام و زبان کوچک و زبان انجام میشود. بسیاری از جراحیها در مطب پزشکی صورت میگیرند. معمولاً در جراحیهایی که روی بینی انجام میشود تمرکز بر روی بهبود باریکی راه عبور هوا وجود دارد. بسیاری از مشکلات آناتومیک باعث ایجاد و یا بدتر شدن خروپف میشود.
سپتوم بینی، دیواری است در مرکز بینی که آن را به دو قسمت سوراخهای چپ و راست تقسیم میکند که این تیغه میتواند به یک طرف (قسمت جلوی تیغه) و یا به طرف دیگر (قسمت پشت تیغه) انحراف داشته باشد. معمولاً علت این انحراف، مادرزادی و یا در اثر ضربه میتواند باشد. انحراف سپتوم را میتوان با از بین بردن غضروف کج اصلاح کرد. این جراحی، در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. پس از این جراحی، به علت از بین رفتن انسداد بینی، خروپف نیز بهبود مییابد. پولیپ بینی معمولاً به علت رشد مخاطهای بینی، به وجود میآید و رشد مخاط بینی ناشی از آلرژی است. اگر مخاطها بیش از اندازه رشد کنند میتوانند باعث گرفتگی راههای تنفسی شوند که باید بهوسیله عمل جراحی برداشته شوند. بیش از این، این عمل در مطب پزشکان صورت میگرفت اما امروزه در اتاقهای جراحی و تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. از بین بردن پولیپ بینی، انسداد بینی را کاهش میدهد و میتواند خروپ را بهبود میبخشد. خروپف میتواند به علت بزرگی و یا نرمی کام و زبان کوچک باشد که در بعضی اعمال جراحی، این بافت به طور کل و یا قسمتی از آن برداشته میشود و در بعضی دیگر فقط بافت آن منطقه را سفت میکنند. که این کار با یک بیحسی موضعی در مطب دکتر انجام میشود. در جراحیهای زبان گفت معمولاً یک تا دو هفته، بیمار دچار ناراحتی و درد در ناحیه گلو میشود که به آنها داروهای ضددرد داده میشود. با سفت شدم کام، ارتعاشات کم و خروپف بهبود مییابد.
گردآوری : فراناز