وساطت و همسریابی همانند سایر پدیده های اجتماعی دایم در حال دگرگونی و تغییر است. هر روزه به موازات تنوع و گستردگی حیات اجتماعی انسان ها و تسهیل ارتباطات میان انسانی در سطوح مختلف، شیوه ها و الگوهای همسریابی جدیدتری به وجود می آید. الگوهای قدیمی رفته رفته كارآیی و كارآمدی خویش را از دست می دهند و الگوهای نوین، مطابق با اقتضائات جدید جایگزین الگوها و مدل های قدیمی تر می شوند.
الگوی وساطت در ازدواج در هر جامعه ای شکل خاصی دارد. در واقع نمی توان برای واسطه گری در ازدواج یک روش مشخص پیشنهاد کرد. این روش ها بسته به محیطی که در آن زندگی می کنید متفاوت است.
وساطت در جوامع سنّتی
جامعه سنتی جامعه بسته است. بنابراین، اغلب تعامل های اجتماعی با تفكیك جنسیت در شبكه ای از روابط بسته صورت می گیرد. همچنین در جامعه سنتی ازدواج در ابتدا بر اساس معیارهای روابط جنسی تعریف می گردد، بنابراین اقدام برای ازدواج چه به صورت فردی و چه با واسطه باید به شیوه بسیار لطیف، توأم با شئونات و آداب اجتماعی صورت گیرد. بنابراین، وساطت در جوامع سنتی یكی از رایج ترین شكل همسریابی است. در جامعه سنتی افراد به صورت سلیقه ای اقدام به وساطت می كنند.
وساطت در ازدواج را یك امر انسان دوستانه تلقّی كرده و بر مبنای همكاری و همنوایی اجتماعی اقدام به وساطت می كنند. آنها هیچ گاه به وساطت به مثابه یك حرفه و شغل نگاه نمی كنند و هرگز انتظار ندارند كه از طریق میانجی واقع شدن در ازدواج امرار معاش کنند. بر همین اساس است كه برای واسطه ها غالباً هیچ دستمزد و یا حق الزحمه ای در نظر گرفته نمی شود و در برابر، در چارچوب یك رسم سنتی از قبیل اهدای هدایا، از تلاش های فرد واسط تقدیر و سپاسگزاری به عمل می آید.افراد واسط در اغلب موارد بیشتر از سوی خانواده داماد و خواستگار برای انجام وساطت بسیج می شوند. از این رو، واسطه ها در بسیاری از موارد تنها به نكته هایی توجه می کنند كه برای خانواده داماد مهم است. همین امر گاهی به یك نكته منفی تبدیل می شود. مثلا واسطه ها در برخی موارد به دلیل دلبستگی شدیدی كه به خانواده داماد دارند، تلاش می كنند كه در صورت مطلوب بودن خانواده دختر به هر شكلی آنها را به انجام ازدواج قانع کنند و در این زمینه گاهی از فریب، دروغ یا كلاه گذاری استفاده می کنند.
وساطت در جوامع غیرسنّتی
در جوامع غیر سنتی روابط و تعاملات اجتماعی باز است. پیچیده شدن حیات اجتماعی، شهر نشینی، بالا رفتن میزان سواد و تحصیلات زنان و صنعتی شدن زندگی باعث شده بسیاری از مرزبندی های رفتاری میان زنان و مردان، از بین برود. فرد گرایی تقویت شده و نقش والدین در فرایند ازدواج پسر و دختر تا حد یك مشاور تقلیل یافته است. بیشتر، این پسران و دختران هستند كه در مورد ازدواج تصمیم می گیرند و سرانجام بعد از توافق، والدین هر كدام در جریان ازدواج قرار می گیرند. بنابراین شاید بتوان گفت که الگوی وساطت و شیوه آن در جوامع غیرسنتی متفاوت و میزان آن کمتر است. وساطت در ازدواج، در جامعه غیرسنتی، می تواند به یك حرفه و پیشه اجتماعی تبدیل شود.
كانون های وساطت در جوامع غیر سنتی
الف. دانشگاه
یكی از مراكز و كانون های مهم همسریابی در جوامع غیر سنتی دانشگاه است. نظام دانشگاهی در بسیاری از كشورها به لحاظ جنسی تفكیك نشده است و دانشجویان دختر و پسر در كنار هم به تحصیلات دانشگاهی خویش ادامه می دهند. از آنجا كه افراد در دانشگاه از روابط نسبتاً منطقی تری برخوردارند، توافق و اقدام دو طرف برای ازدواج و شكل دهی حیات خانوادگی، با آسیب كمتری مواجه است. آشنایی دراز مدت در دوره تحصیل در هر مقطع تحصیلات دانشگاهی، موجب می شود دو طرف شناختی نسبی از تمایلات، عواطف و دلبستگی های همدیگر پیدا نمایند. این امر كمك می كند تا نسبتاً با شناخت بهتری اقدام به ازدواج نمایند.
پیچیده شدن حیات اجتماعی، شهر نشینی، بالا رفتن میزان سواد و تحصیلات زنان و صنعتی شدن زندگی باعث شده بسیاری از مرزبندی های رفتاری میان زنان و مردان، از بین برود. فرد گرایی تقویت شده و نقش والدین در فرایند ازدواج پسر و دختر تا حد یك مشاور تقلیل یافته است
ب. كانون های تجاری
در میان جوامع غربی بنگاه های رایانه ای وساطت یكی از رایج ترین شیوه های وساطت در ازدواج هستند. آنها ابتدا افراد و اعضایی را به عضویت می گیرند و بعد معلومات و اطلاعات مربوط به این افراد را در یك شبكه رایانه ای منتقل می كنند كه از طریق آن افراد به صورت خودكار با فهرست كردن تمایلات، خواسته ها، انتظارات و ویژگی های مطلوب طرف مقابل، نمودار تمامی افراد واجد شرایط را مشاهده می كنند. در صورتی كه فرد موردنظر، یكی از آنان را برای ازدواج مناسب تشخیص دهد بنگاه رایانه ای وساطت، اقدام به آشناسازی دو طرف، از طریق فراهم آوردن زمینه ملاقات آنها و ارائه مشاوره های لازم در زمینه ازدواج، می كند.
دفاتر ازدواج هم یكی از كانون های دیگری است كه مقدمات ازدواج را از طریق انجام وساطت فراهم می كند. افراد علاقه مند به ازدواج با مراجعه به دفاتر ازدواج ویژگی های خود را در اختیار آنها قرار می دهند و آنها در صورت پیدا كردن فرد مناسب اقدام به وساطت می كنند. این شیوه از وساطت در اغلب موارد تحت نظارت كلیسا صورت می گیرد. بنابراین، یكی از مطمئن ترین راه های همسرگزینی به شمار می رود.باشگاه های اجتماعی كانون دیگری در وساطت ازدواج هستند. یعنی فضایی که افراد مجرد و متمایل به ازدواج در آن رفت و آمد دارند. باشگاه تنها زمینه های ارتباط گیری آنها را فراهم می کند بی آنكه مستقیماً در انجام و یا اجرای پیوند ازدواج دخالت کند.
وظایف واسطه
بیشترین مفاسد اجتماعی و اخلاقی در دوران تجرد افراد پدید میآید و برهمین اساس است که رسول خدا(ص) بیشترین افراد جهنمی را بیهمسران میداند. زیرا آنها بیشتر از افراد دارای همسر مرتکب گناه، ناپاکی و عصیان میشوند.
واسطهشدن برای اینکه دوجوان به یکدیگر معرفی شوند، کاری است که پیامبر اکرم(ص) نیز انجام میدادند، اما این وساطت باید عقلانی و منطقی باشد. بسیاری از افراد هنگامی که واسط امر خیر میشوند، تاکید و سفارش میکنند و از خوبیهای فرد مقابل میگویند که این امر منطقی نیست.واسطه ازدواج باید فقط معرفی کند.
در جامعه امروزی، جوان و خانوادهاش موظفند تحقیق کنند و ببینند آیا آن فرد ویژگیهای موردنظرشان را دارد یا خیر. حتی اگر واسطه کاملا امین باشد، باز هم باید درنظر داشت که واسطه فقط معرفی را انجام میدهد و نباید از او انتظار داشت از ملاکهای ما اطلاع داشته باشد. به همین دلیل هر فردی باید خودش طرف مقابل را ارزیابی کند.
گردآوری : گروه اینترنتی فراناز