رادیکال های آزاد در پوست و جلوگیری از ایجاد شدن آن

رادیکال های آزاد، اتمها و یا مولکول هایی هستند که دارای یک الکترون جفت نشده اند ( به عبارتی مولکول هایی اشباع  نشده اند). این مولکول ها مواد مضری اند که در هر جایافت می شوند وعامل تخریب پوست، ایجادکننده علائم پیری و سالخوردگی و احتمالا” حتی سرطان می باشند.

تولید رادیکال های آزاد مسئله ای طبیعی است که در جریان تنفس و اكسيد شدن مواد در بدن که يكي از راه های توليد انرژی از غذاهاست به وجود می آیند و  می توانند باعث بروز اثرات ناخواسته ی فراوانی بر ساختار و عملكرد بافت های بدن شوند. این تركيبات بسيار فعال كه بسيار ناپايدارند حاوی مقادير بالايی از انرژی هستند. در حالت عادی، سیستم دفاعی بدن این عوامل مضر را خنثی و بی ضرر می کند اما عوامل مخرب محیطی مثل اشعه ماوراء بنفش، الکل، آلودگی های محیطی و … باعث می شوند بدن نتواند با این رادیکال های آزاد مبارزه کند. در نتیجه ساختمان و کارکرد سلول های بدن توسط رادیکال های آزاد تخریب شده  و منجر به بروز پیری زودرس و بیماری هایی مثل سرطان و بیماریهای قلبی عروقی می شود.  همچنین با بعضی قسمت های سلول مثل DNA و غشای سلولی واکنش نشان داده و باعث تخریب عمل سلول یا حتی مرگ آنها می گردد .

در رابطه با پوست باید دانست که این ذرات با هجوم به لایه درمیس پوست می توانند اجزای آن را تخریب نمایند . به عبارتی ساده تر می توان رادیکال های آزاد را به موریانه هایی تشبیه کرد که به آهستگی و پیوستگی در حال تخریب ستونها و سقف خانه چوبی می باشند . ابتدا در ظاهر هیچگونه مشکلی مشاهده نمی گردد ، ولی بر اثر مرور زمان سقف خانه فرو خواهد ریخت .

هنگامی که یک ملکول بر اثر تابش نور خورشید پر انرژی می گردد ، از حالت پایداری خارج میشود و برای رسیدن به حالت پایداری به اجزاء اصلی پوست هجوم آورده و موجب تخریب کلاژن و الاستین در لایه درمیس پوست می گردد .

برای جلوگیری از عمل این اتم ها بدن باید دارای یک سد دفاعی از آنتی اکسیدان ها باشد. آنتی اکسیدان ها مولکولهایی هستند که جلوی عمل رادیکال های آزاد را گرفته و مانع از تخریب سلول های حیاتی بدن شده و رادیکال های آزاد را پایدار و خنثی می کنند.

مهمترین رادیکالهای آزاد عبارتند از:
H , CL , OH ,CN , CH ,…

چگونه می توان از ایجاد رادیکالهای آزاد جلوگیری کرد ؟

مهمترین عامل خارجی که موجب ایجاد رادیکال آزاد می گردد ، نور خورشید است . بنابر این اولین سد دفاعی در برابر پرتوهای مضر خورشید استفاده از فراورده های ضد آفتاب می باشد . با توجه به موقعیت خورشید در آسمان ، مدت قرار گرفتن در معرض اشعه خورشید و میزان حساسیت پوست فرد فرد ، از ضد آفتابها با SPF های مختلف استفاده می شود . ولی ضد آفتاب به تنهایی نمیتواند از ایجاد رادیکالهای آزاد جلوگیری کند . از همین رو اخیراً از ویتامینهای مختلف به صورت موضعی و خوراکی هم استفاده می شود تا میزان آسیب ناشی از رادیکالهای آزاد کاهش یابد .

همچنین استفاده از کرمهایی که هم ضد آفتاب و هم ترکیبی از ویتامین ها را در خود دارند می تواند در مقابله با ایجاد رادیکالهای آزاد بسیار موثر باشد . آنتی اکسیدان یا مواد ضد رادیکال آزاد موجود در این کرمها ( مثلاً کرم روز کیارا آمبرا ) دارای ملکولهای بسیار پایداری هستند که میتوانند رادیکالهای آزاد را پایدار کنند ، بدون آنکه خودشان نا پایدار شوند . مقداری از این مواد بطور طبیعی در بدن ساخته می شوند ، ولی قسمت عمده آنها توسط ویتامینها ، مواد معدنی ، میوه ها و سبزیجات تامین می گردد .

آنتی اکسیدان ها و نقش آنها در پوست

آنتی اكسيدان‌ها به عنوان خنثي كنندۀ راديكال‌های آزاد عمل نموده و از اين رو باعث پيش گيری از آسيب های ناشي از اين تركيبات در بدن می شوند. در واقع آنتی اكسيدان‌ها برای حمايت از بافت‌های بدن در برابر اثرات مخرب راديكال‌های آزاد به كار می روند و می توانند باعث بهبود عملكرد سيستم ايمنی و افزايش قدرت دفاعی بدن و بنابراين كاهش ريسك بروز انواع سرطان، عفونت، بيماری‌های قلبی و پیری زودرس شوند.

از مهمترین آنتی اکسیدان ها موارد ذیل را می توان نام برد:

ويتامین A
نوعي ويتامين محلول در چربی است كه در تأمین سلامت پوست، مو و غشای مخاطی دارای اهميت است. ویتامین A ترکیبى است که در ساختمان پوست، مو، چشم، دندان و لثه وجود دارد و سبب عملکرد صحیح و حفظ سلامت این اعضا مى‌شود. ویتامین A در سنین رشد در استخوان سازى شرکت مى کند؛ به همین علت کودکان در حال رشد، خانم هاى باردار یا شیرده نیاز بیشترى به  آن دارند.
ویتامین A در پوست به رشد، ترمیم و بازسازى این بافت کمک مى‌کند، اشعه های زیان بخش خورشید را به خود جذب مى‌کند و مانع آسیب‌دیدن سلول هاى پوست مى‌شود. همچنین مقاومت این سلول ها را در برابر آلاینده‌هاى محیطى مانند دود و منواکسید کربن افزایش مى‌دهد. این ویتامین همچنین در ساخت کلاژن پوست شرکت مى‌کند. کلاژن ترکیبى است که وجود کافی آن سبب استحکام پوست مى شود . ساخت کلاژن با بالا رفتن سن به طور طبیعى کاهش مى‌یاید و این مسئله سبب افتادگى و ایجاد چین و چروک در سطح پوست مى‌شود. به همین علت ویتامین A ترکیبی جادویى و ارزشمند است که در کرم‌هاى گران قیمت زیبایى پوست و ترکیبات جلوگیرى کننده از پیرى و افتادگى پوست به کار مى‌رود.

منابع گياهی: به شكل كاروتنوئيدها مثل بتاكاروتن هستند كه در بدن تبديل به ويتامين A می شوند. اين منابع شامل ميوه های زرد و نارنجی و سبزيجات سبز تيره هستند. در فرم رتينول كه شامل جگر، روغن ماهی، تخم مرغ و شير هستند: منابع حيوانی.

ویتامین B

نقش بسيار مهمی در زيبايی پوست، مو و ناخن دارد. ويتامين های گروه B عوامل محافظی عليه آسيب های حاصل از عملکرد راديكال های آزاد هستند. B2 برای حفظ سلامت پوست مفيد است و ويتامين B1 كه باعث جلوگیری از آسيب به بافت پوست مي شود و كمبود اين ويتامين از بين رفتن حالت كشسانی پوست و ايجاد چين و چروك را در پي خواهد داشت. ويتامين B2  یک ویتامین جوانی و زيبايی معروف است و به طور معمول در شير، تخم مرغ،‌ گوشت،‌ ماهی، اسفناج و غلات يافت می شود. این ویتامین در نرم كننده ها و شامپوها نیز به كار می رود و به شفافيت و درخشندگی پوست كمك مي كند. ویتامین B5  به همراه اسيدفوليك می تواند از سفيد شدن و ريزش موها جلوگيری كند. جگر، گوشت گوساله و سبزی ها سرشار از اين ويتامين هستند.

ويتامين C

ویتامین C را هم به تعبیری ویتامین جوانی می‌نامند، چون با تحرک کلاژن‌سازی در پوست، از پدید آمدن چین و چروک های اضافه پیشگیری می‌کند و در برابر عوامل بیماری‌زا و عفونت‌ها نقشی محافظ را دارد. در تمام میوه‌ها و به خصوص در مرکبات و یا انواع سبزی‌ می‌توان منابع سرشاری از این ویتامین را یافت.

ويتامين E

ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان است و رادیکال‌های آزاد را که موجب پیری زودرس می‌شوند خنثی می‌کند. التیام زخم‌ها و لطافت پوست نیز به این ویتامین بستگی دارد.

سلنيوم

سلنیوم در گیاهان به مادۀ ضد پیری مشهور است و نقش عمده آن اثر آنتی اکسیدانی است که تأثیر رادیکال های آزاد را خنثی می کند. كمبود آن باعث ريزش مو، سفيد شدن و شكنندگی موها می شود. منابع سلنيوم عبارتند از غلات، جگر، نان كامل، تن ماهی، پياز، گوجه فرنگی و كلم بروكلی.

روی

روی مادۀ اساسی در فعاليت 200 نوع آنزيم مختلف است. در تشكيل استخوان، ترميم زخم، توليد پروتئين و توليد انسولين كه مادۀ ضروری در متابوليسم كربوهيدراتها است، نقش اساسی دارد. كمبود روی غالباً با شوره سر و ريزش مو همراه است. روی يك مادۀ حیاتی در تنظیم فعاليت سلول ها و رشد بافت ها و ترميم آنها است. روی همچنين در نگهداری غدد مترشحه چربی كه در كنار فوليكول های مو هستند، نقش دارد. باید اشاره کرد که ناخن های قاشقی شکل از نشانه های کمبود روی و آهن هستند. غذاهای غنی از روی در جلوگیری از شکنندگی ناخن و عفونت پوست اطراف آن موثرند. باور نادرستی وجود دارد که وجود لکه های سفید بر روی ناخن را به کمبود کلسیم نسبت می دهند، اما باید گفت که مانیکور کردن زیاد و کمبود روی مسبب اصلی آن است. منابع خوب روی شامل منابع حيوانی از جمله غذاهای دريايی است. تخم مرغ و شير به ميزان كمتری دارای روی هستند. حبوبات و غلات نيز از روی برخوردارند.
ساير آنتی اكسيدان ها عبارتند از Carotenoid, Carnosine, Bilberries، كوآنزيم، Q10 و چای سبز كه غالباً سلول ها را از تأثير مخرب راديكالهای آزاد محافظت می كنند.