در این قسمت از فراناز با شایعترین ترس هاي جهان آشنا میشویم. ترس یک واکنش دفاعی ودر اکثر موارد اذيت دهنده در مقابل خطرات احتمالی اسـت. ترس ها در برخی موارد خیلی عجیب هستند، مثلاً افراد خاصی وجود دارند کـه از نگاه کردن هم می ترسند. برخی دیگر ممکن اسـت با دیدن سازه هاي بزرگ دچار ترس شوند.
آیا میدانید تفاوت ترس با فوبیا چیست؟
ترس یک واکنش انطباقی بشر هنگام مواجهه با خطر اسـت. این واکنش هدف محافظتی دارد. هنگام مواجهه با خطر، سیستم عصبی سمپاتیک با ترشح «آدرنالین» واکنش «مبارزه یا فرار» را فعال میسازد. فراوانی آدرنالین فرد را آماده میکند تا در برابر تهدید فیزیکی مبارزه یا فرار کند، هم چنین موجب افزایش ضربان قلب و جریان خون در عضلات بدن میشود.
در نتیجه فرد می تواند در شرایط اضطراری بهتر عکسالعمل نشان دهد. افزون بر این کـه میزان قندخون نیز بالا میرود ودر نتیجه انرژی بدن فرد هم بیشتر می شود. در چنین شرایطی، جسم و روح گوش بـه زنگ و آماده عمل اسـت. پس در موقعیتهاي خطرناک، ترس، طبیعی و حتی مفید اسـت. اما فوبیا، ترس بیمارگونهاي اسـت کـه بـه شدت مبالغهآمیز و حتی توهمی اسـت.
از دید تخصصی تر و پزشکی فوبیاها را بـه سه دسته کلی تقسیم میکنیم:
1- فوبیاهای خاص
2- جمع هراسی
3- هراس از مکانهاي باز
فوبیاهای خاص
شامل ترس غیرمنطقی و نامعقول از یک موضوع یا موقعیت خاص اسـت کـه اصولاً پنج نوع فوبیای خاص وجوددارد.
هراس از حیوانات:
ترس شدیدی کـه دلیلش یک حیوان یا حشره باشد مانند ترس از مار، عنکبوت، ترس از جوندگان، ترس از سگ و…
هراس از عوامل طبیعی:
ترسی کـه دلیلش عاملی در طبیعت باشد هم چون ترس از توفان، ترس از آب، ترس از تاریکی، ترس از بلندی.
هراس موقعیتی:
ترس شدیدی کـه با قرار گرفتن دریک موقعیت خاص ایجاد می شود مانند هراس از مکانهاي بسته، هراس از آسانسور، پرواز، دندانپزشکی، تونل، پلها و…
هراسهاي دیگر:
شامل هراسهایي اسـت کـه در چهار گروه فوق نباشند مانند ترس از مرگ، خفگی، بیماری و… فوبیاهای خاص بسیار شایع هستند و طبق معمولً از دوران کودکی یا نوجوانی آغاز می شوند و حدوداً ۵۰ درصد آنها هم ظرف مدت پنج سال خود بخود برطرف میشوند.
جمع هراسی «اختلال اضطراب اجتماعی»
جمع هراسی، ترس توانکاه و فلج کننده از موقعیتهاي اجتماعی اسـت. چنین افرادی بـه شدت کمرو هستند ودر برابر دیگران دستپاچه شده و خجالت می کشند. هراس از صحبت کردن در جمع شایع ترین نوع آن اسـت.
هراس از مکانهاي باز
ترس بیمارگونه از مکانهاي عمومی و مکانهاي باز اسـت کـه پیشرفت آن منجر بـه «حمله وحشتزدگی» میشود. این افراد از بودن در مکانهایي کـه فرار از آنجا مشکل اسـت یا کمک نمیتواند فوراً بـه آنجا برسد، وحشت میکنند. چنین افرادی از حضور در مکانهاي شلوغ و پر ازدحام مثل مراکز خرید، سالنهاي تئاتر یا سینما اجتناب میکنند.
در برخی موارد حتی ایستادن در صف نیز آنها را تحریک میکند. هم چنین احتمالاً از سوار شدن بـه ماشین، هواپیما، مترو و… دوری میکنند کـه در موارد شدیدتر فرد فقط در خانه احساس امنیت و آرامش می کند. درحدود ۱۹.۲ میلیون نفر انسان در سن ۱۸ سالگی در ایالات امریکا بـه گونههاي مختلفی از این اختلال روحی مبتلا هستند کـه در ادامه نشریه لایو ساینس بـه معروفترین آنها اشاره کرده اسـت.
تریپوفوبیا «Trypophobia»، ترس از الگوهای نامنظم یا خوشهاي، سوراخهاي کوچک یا حفرهها
انزجار زیستشناختی و ترسهاي آموختهشدهٔ فرهنگی دلایل اصلی «تریپوفوبیا» هستند. تریپوفوبیا ترسی شدید و غیرمنطقی از سوراخها و حفرههاست. این ترس برای افراد عادی، غیرمنطقی و عجیب بـهنظر میرسد. فرد مبتلا بـه این فوبیا صرفا با دیدن یا فکر کردن بـه سوراخها دچار وحشتزدگی یا حملات پانیک می شود.
در نتیجه، این افراد از چیزهایی مانند مرجان، اسفنج، پوست، گوشت، شانهٔ عسل خشکشده و هر چیز دیگری کـه از سوراخها تشکیل شده باشد، دوری می کنند. برای این افراد، سوراخها ظاهری نفرتانگیز و ناخوشایند دارند و انها برای دوری از این سوراخها هر کاری می کنند.
اِروفوبیا «Aerophobia» یا ترس از پرواز
تقریباً ۶٫۵ درصد جمعیت جهان بـه «اروفوبیا» یا ترس از پرواز دچار هستند. این ترس طبق معمول با ترسهاي دیگری مرتبط اسـت، ترسهایي مانند آگورافوبیا «Agoraphobia، ترس از ناتوانی در فرار [از مکانهاي باز]» و تنگناهراسی یا کلاستروفوبیا «Claustrophobia، ترس از فضاهای کوچک و محدود».
طبیعی اسـت کـه این ترس بر زندگی کاری و شخصی فرد تأثیر می گذارد، زیرا مسافرت هوایی برای او غیرممکن اسـت. دراین افراد حتی فکر کردن بـه پرواز هم می تواند موجب پریشانی شدید شود و حالتهایي مانند حالت تهوع و حملهٔ پانیک را در انها ایجاد کند.
آلودگیهراسی یا میسوفوبیا «Mysophobia»، ترس از میکروبها
«میسوفوبیا» ترس بیشازحد از میکروبها و آلودگیهاست. این فوبیا طبق معمول با اختلال وسواس فکری و عملی «اختلال وسواس جبری، obsessive compulsive disorder» ارتباط نزدیکی دارد. تعداد زیادی از افراد مبتلا بـه میسوفوبیا بـه اختلال وسواس جبری نیز دچار هستند کـه در نتیجهٔ آن ممکن اسـت در حمام کردن یا شستن دستهايشان زیادهروی کنند.
این ترس ناسالم و بیمارگونه از میکروبها موجب می شود کـه فرد از آلودگی موادغذایی یا تماس پیدا کردن با مایعات بدن افراد اطراف خود نیز بترسد. میسوفوبیا عوارض فراوانی دارد، زیرا این افراد تلاش میکنند کـه از موقعیتهاي اجتماعی دوری کنند. انزوا از نشانههاي معمول این فوبیاست. این فوبیا می تواند موجب فوبیاهای دیگری مانند آگورافوبیا و انواع اختلالات اضطراب شود.
تنگناهراسی یا کلاستروفوبیا «Claustrophobia»، ترس از فضاهای کوچک
«کلاستروفوبیا» نیز یکی از رایج ترین فوبیاهای دنیا اسـت. تقریباً ۵ تا ۷ درصد جمعیت جهان بـه این فوبیا دچار هستند. این فوبیا طبق معمول با ترس از خفگی یا محدودیت مرتبط اسـت.
متخصصان و دانشمندان مطالعات فراوانی دربارۀ این فوبیا انجام دادهاند، ولی متأسفانه تنها ۲ درصد افراد مبتلا بـه این فوبیا بـهدنبال درمان آن هستند. طبق معمول کلاستروفوبیا با کلیسروفوبیا «Cleithrophobia / ترس شدید از در دام افتادن ودر جایی گیر افتادن» اشتباه گرفته میشود.
تُندرهراسی یا استرافوبیا «Astraphobia»، ترس از تندر و رعدوبرق
طوفان و رعدوبرق پدیدهاي طبیعی اسـت کـه در تعداد زیادی از بخشهاي جهان اتفاق میافتد. طوفان میتواند بـهشدت موجب ناتوانی و اذيت افراد مبتلا بـه «استرافوبیا» شود. بیشتر افراد مبتلا بـه این فوبیا کودکان هستند؛ البته گاهی این فوبیا تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا میکند.
حتی وحشیترین و درندهترین حیوانات نیز بـهشدت از تندر و آذرخش میترسند و پنهان شدن واکنشِ دفاعی طبیعی آنهاست. نام دیگر استرافوبیا «برونتوفوبیا» «Brontophobia» اسـت. این فوبیا تقریباً ۲ درصد مردم ایالات امریکا را درگیر کرده اسـت. خوشبختانه این فوبیا قابلدرمان اسـت و روشهاي درمانی فراوانی برای آن وجوددارد.
سگهراسی یا سینوفوبیا «Cynophobia»؛ از رایج ترین فوبیاهای دنیا
«سینوفوبیا» یا ترس شدید از سگها یکی از رایج ترین فوبیاهای حیوانات در سرتاسر جهان اسـت. تقریباً ۳۶ درصد افراد مبتلا بـه این فوبیا سعی می کنند این ترس خودرا درمان کنند و بیشتر آن ها از گربه نیز می ترسند.
ترس شدید از سگها مشکلسازتر از ترس از عنکبوتها یا مارهاست، زیرا سگها بیشتر از این جانواران در مناطق مسکونی و محیط اطراف مـا حضور دارند. زنان تقریباً ۷۵ درصد از افراد دچار سینوفوبیا را تشکیل می دهند؛ البته این ترس در مردان نیز وجوددارد. طبق معمول این ترس در کودکی شروع میشود، ولی بیماران زیادی نیز وجود دارند کـه این ترس انها در دوران بزرگسالی ایجاد شده اسـت.
آگورافوبیا «Agoraphobia» یا ترس از فضاهای باز یا شلوغ
تقریباً از هر ۱۰۰ آمریکایی، ۲ نفر بـه «آگورافوبیا» مبتلا اسـت. این فوبیا مشکلات زیادی در زندگی فرد ایجاد می کند، زیرا موجب میشود کـه از رفتن بـه مرکزخرید، بازار، تئاتر و سایر مکانهاي شلوغ و هم چنین زمینهاي باز اجتناب کند. این افراد صرفا با فکر کردن یا دیدن چنین فضاهایی «کـه حس می کنند فرار کردن از انها دشوار اسـت» دچار وحشت شدید می شوند.
آگورافوبیا دور باطلی ایجاد می کند، زیرا فردِ مبتلا از ایجاد حملهٔ پانیک می ترسد و همین افکار او منجر بـه حملهٔ پانیک می شوند. محدود کردن فعالیتها و دوری کردن و رفتار اجتنابی بـه بخشی از زندگی این افراد تبدیل می شود. بنابر این افسردگی یکی از نشانههاي رایج این فوبیاست.
ترس از ارتفاع یا آکروفوبیا «Acrophobia»
ترس از ارتفاع یا «آکروفوبیا» یکی از رایج ترین فوبیاهای دنیا اسـت. این فوبیا ترسی غیرمنطقی از ارتفاع و سقوط اسـت «حتی زمانی کـه فرد در ارتفاع زیادی قرار ندارد».
آکروفوبیا موجب می شود کـه فردْ بـهشدت مضطرب یا وحشتزده شود و نتواند از جاییکه ازآن بالا رفته اسـت، پایین بیاید. در مواردی از آکروفوبیا، حتی زمانی کـه فرد از صندلی بالا و پایین می رود نیز دچار حملهٔ پانیک میشود. تقریباً ۱۰ درصد مردم کشور آمریکا بـه آکروفوبیا دچار هستند.
ترس از مار یا اوفیدیوفوبیا «Ophidiophobia»
ترس از مار یا «اوفیدیوفوبیا» دومین حیوانهراسی یا زوفوبیایِ «zoophobia» رایج در جهان اسـت کـه در لیست مـا، درست بعد از رایج ترین فوبیا قرار می گیرد. این فوبیا تقریباً دریکسوم بزرگسالان وجوددارد. ترس از مار نیز مانند فوبیای عددٔ یک این لیست، در تکامل مـا ریشه دارد، چون ترس از مارهای زهرّي برای بقای مـا ضروری اسـت.
اوفیدیوفوبیای شدید می تواند بر زندگی فرد تأثیر نامطلوبی بگذارد، زیرا موجب میشود کـه از پیادهروی و چادر زدن در طبیعت و فعالیتهاي مشابه اجتناب کند. حتی ممکن اسـت فرد از مارها و سایر خزندگان موجود در فروشگاههاي حیوانات خانگی نیز بترسد. و اما مورد بعدی، فوبیای عدد یک لیست مـا و رایج ترین فوبیا در تمام دورانهاست.
عنکبوتهراسی یا آراکنوفوبیا «Arachnophobia»
عنکبوتهراسی یا «آراکنوفوبیا» فوبیای عددٔ یک در لیست مـا از رایج ترین فوبیاهای دنیا اسـت. این فوبیا ترس شدید و بیشازحد از عنکبوتها یا سایر تنندگان «عنکبوتیان» مانند عقربها اسـت. عنکبوتهراسی یکی از رایج ترین فوبیاهای حیوانات در جهان بـهشمار می رود.
طبق معمول علت این ترسْ تکاملی اسـت، زیرا بعضی از گونههاي عنکبوتها مرگبار هستند و این ترسْ واکنشی طبیعی در انسان برای زنده ماندن اسـت. طبق معمول افراد مبتلا بـه آراکنوفوبیا تلاش زیادی میکنند تا مطمئن شوند محیط انها خالی از عنکبوت اسـت. این وسواس و تلاش انها موجب میشود کـه زحمت و دردسر زیادی برای خود ایجاد کنند.
*در ادامه میپردازیم به عجیب ترین ترس هاي جهان*
هراسهاي ویژه نیز ترس هایي مانند ترس از حیوانات، ترس از زخم یا هراس موقعیتی مانند ترس از مکان هاي بسته و ارتفاع، ترس از بلاهای طبیعی مانند زمینلرزه و غیره اسـت. برخلاف فوبیاهای رایج مانند ترس از ارتفاع یا انچه در بالا بدان اشاره شد، فوبیاهای عجیبوغریب دیگری نیز وجود دارند.
اگر شـما هم از کاغذ میترسید، باید بگوییم کـه فوبیایی مانند فوبیای مگان فاکس دارید. مگان فاگس اعتراف کرد کـه از کاغذ خشک می ترسد. این نوع ترس ممکن اسـت بـه صورت هاي مختلفی مانند لمس کاغذ، ترس از پاره شدن یا حتی کاغذ خشک بروز کند. برای درمان آن می توان از شیوه هاي رفتار درمانی ودر صورت لزوم از داروهای ضد اضطراب استفاده کرد.
شاید برای تان جالب باشد کـه داستان پیرمردی راکه با گریه از کودکان خواهش میکرد از محوطه خانه او دور شوند، بشنوید. این افراد بـه شدت از کودکان و نوجوانان بیزارند و تا حد ممکن سعی می کنند از آن ها دور باشند. برای درمان این هراس باید ریشه آنرا یافت و بـه دنبال روشها و مهارت هایي برای مواجه شدن با این موقعیت بود.
آیا خواندن یک غزل برای شـما لذت بخش اسـت؟ هایکو چطور؟ اگر هنگام خواندن شعر دوست دارید کـه از نزدیک ترین در فرار کنید، شـما فوبیای شعر دارید.
شاید ریشه یابی عده اي از هراس ها مشکل باشد اما دلیل فوبیای شعر شیوه آشنایی مـا با هنر ادبیات اسـت. شعر خوانی نیاز بـه تحصیلات، تفکر و تامل دارد و شاید دلیل این فوبیا ترس از عدم فهم و تفسیر آن باشد. شعر همان سخنان معمول روزانه در قالبی خاص اسـت بنابر این مواجه شدن با آن نباید خیلی دشوار باشد.
فوبیای استفراغ، فوبیای رایجی اسـت اما احتمالا نام آنرا نشنیده اید. چرا؟ چون دیگران دوست ندارند در مورد ترس خود از استفراغ با شـما صحبت کنند. این دسته افراد از بیمار شدن و پریشان حالی می هراسند. انها از خوردن غذاهایی کـه دیگران درست کرده اند نیز امتناع می کنند زیرا می ترسند دچار مسمویت غذایی شوند. حتی برخی زنها بدلیل ترس از حالت تهوع، از باردار شدن خودداری می کنند.
آن ها حتی از شنیدن بیماری و استفراغ دیگران نیز بـه دورند. ریشه این نوع هراس در تجربه هاي کودکی مانند از دست دادن بازرسی یا بیماری نهفته اسـت. برای درمان آن باید اضطراب پنهان شده در پشت آنرا شناخت. شیوه هاي رفتار درمانی می تواند پاسخگو باشد اما اگر شدت یابد و تبدیل بـه حملات عصبی شود، مصرف دارو می تواند موثر باشد.
یک خواب آسان در شب برای سلامت جسم و روح مـا ضروری اسـت. بزرگسالان بـه 7 تا 9 ساعت خواب در شب احتیاج دارند اما طبق آمار گرفته شده 29 درصد آن ها کمتر از 7 ساعت میخوابند.
آیا شـما هم احساس خستگی میکنید؟ اما خستگی شـما هنوز هم بـه پای افرادی کـه فوبیای خواب دارند، نمیرسد. قبل از درمان، باید علت آنرا دانست. بـه دنبال عواملی کـه آرامش خواب شـما را بر هم میزنند، باشید.
حتماً شـما اعضای بدن خودرا دوست دارید و از لمس دستها، پاها و صورتتان لذت میبرید اما افرادی هستند کـه نه تنها از اعضای بدن دیگران کـه از نگاه کردن یا لمس اعضای بدن خود نیز هراس دارند. شاید عجیب بنظر آید اما واقعیت دارد. خوشبختانه این نوع فوبیا را می توان با گفتار درمانی یا مصرف دارو درمان کرد.
برخی هراس ها مانند فوبیای رعد و برق احتیاج بـه درمان ندارد اما فوبیایی مانند فوبیای رنگ می تواند زندگی فرد را مختل کند. چنین افرادی مدام تلاش می کنند کـه دنیای اطراف خودرا بی رنگ تصور کنند. این ترس ممکن اسـت نسبت بـه تمام رنگ ها یا حتی رنگ هایي خاص مانند زرد یا سفید باشد.
اگر از آینه آویخته از دیوار هراس دارید، شـما بـه فوبیای آینه دچار هستید. این ترس ناشی از دیدن تصویر خود در آینه اسـت کـه شاید علت آن خرافات باشد، مانند وقتی کـه آینه می شکند و نشانه اي از بدیمنی اسـت. اما یک چیز حقیقت دارد، افراد خودشیفته هیچگاه دچار این فوبیا نمیشوند.
عوامل مختلفی می تواند بر این فوبیا تاثیر گذار باشند مانند فوبیای صحبت در جمع، جمعهراسی یا حتی فوبیای شکست. برای درمان این هراس، فرد باید خودرا در شرایط محیط کار قرار دهد و سعی کند بر ترس هاي احتمالی غلبه کند. مصرف دارو نیز می تواند اضطراب وارده را کاهش دهد.
درحدود ۹ تا ۲۰ درصد از آمریکاییها بدلیل ترس و واهمه از رفتن بـه دنداندکتری خودداری می کنند. درصورت ابتلا بـه این فوبیا فرد بـه هیچ قیمتی حاضر بـه مراجعه بـه یک دندان پزشک نبوده و تنها در صورتی کـه درد امان آنها را ببرد بـه مطب دندان دکتری خواهند رفت.
از دلایل ریشهاي ارائه شده برای ابتلا بـه این ترس، تجارب بد گذشته از دنداندکتر، ترس از تزریق لثه و ترس از صندلی و مته دنداندکتری عنوان شدهاند کـه طبق معمول میتوان آن رابا همکاری دنداندکتر از میان برداشت.
شاید عده اي از افراد با دیدن عده اي از حشرات تنها احساس چندشآوری پیدا کنند، اما این جانداران کوچک در واقع این توانایی را دارند کـه عده اي از انسانها رابه شدت بترسانند کـه این شدت در زنان نسبت بـه مردان چهار برابر اسـت. مطالعه دانشمندان دانشگاه کارنگی ملون نشان می دهد دختر بچههاي ۱۱ ماهه بـه سرعت قادرند در برابر عکسهایی از مارها با عنکبوتها نشانههاي ترس را درصورت خود انعکاس دهند.
دیدگاه تکاملی این فوبیا بر این اساس اسـت کـه زنان در دوران باستانی حیات بشر، در هنگام جمعآوری غذا با چنین جاندارانی مواجه میشدهاند و انقباض ماهیچههاي بدن و صورت در برابر چنین منظرهاي بعنوان ابزار محافظت مادر و فرزند در برابر جاندار شناخته شده اسـت.